Εξ αποστάσεως: Το ΥΠΑΙΘ βλάπτει σοβαρά την παιδεία – το θέμα είναι τι κάνουμε εμείς…

 Δημήτρης Μαριόλης

–Good afternoon sir, I am asking for today’s class what link are we using to join class? I am asking so to know how I will organize my children, I have three of them joining class all at the same time. Thank you.

–Καλησπέρα, μήπως οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βάζουν λιγότερες εργασίες στα παιδιά; Το πρωί εργαζόμαστε, το μεσημέρι βοηθάμε τα παιδιά να συνδεθούν στο «τηλεμάθημα», αμέσως μετά έχουν αγγλικά, δεν προλαβαίνουμε…

–Hi this is the homework thanks for everything and be blessed. Good night. (μήνυμα μετανάστη πατέρα που δεν μιλά ελληνικά προς δασκάλα μετά από τηλεφωνική επικοινωνία και τηλεφωνικό «μάθημα» με μαθητή που δεν μπορούσε να συνδεθεί)

–Καλησπέρα, παρατήρησα ότι ο Άχμετ δεν έχει μπει τις δύο πρώτες ημέρες να παρακολουθήσει το μάθημα. Μήπως θα ήταν εφικτό να έρχεται στο σπίτι μας να παρακολουθεί μαζί με τον Γιωργάκη;

(μηνύματα γονιών προς εκπαιδευτικούς – τα ονόματα έχουν αλλάξει για την προστασία των προσωπικών δεδομένων)

1.      Η περσινή αναστολή λειτουργίας των σχολείων, σχεδόν για

όλο το τρίτο τρίμηνο και η φετινή εκ νέου διακοπή των μαθημάτων, δημιουργούν

δεδομένα που κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει – με μοναδική εξαίρεση το Υπουργείο Παιδείας. Μια ολόκληρη μαθητική γενιά, για πρώτη φορά μετά την κατοχή και τον εμφύλιο, παραμένει για μήνες έξω από το σχολείο και τη ζωντανή εκπαιδευτική διαδικασία. Το γεγονός αυτό θα προκαλέσει αναμφίβολα τεράστια προβλήματα που αφορούν στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, στα μορφωτικά ελλείμματα και στην ένταση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων.

 

2.      Το πραγματικό ερώτημα που τίθεται είναι: κάτω από αυτές

τις πρωτόγνωρες συνθήκες, πως θα στηρίξουμε τους/τις μαθητές/τριές μας, με ποιο περιεχόμενο, ποια μέσα, ποιες μεθόδους θα οργανώσουμε τη δουλειά μας ώστε να μην διακοπεί η σχέση τους με την εκπαιδευτική διαδικασία, έχοντας απέναντί μας την αντιεκπαιδευτική κυβερνητική πολιτική; Έχοντας, επίσης, πλήρη επίγνωση, ότι καμιά προσπάθειά μας δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη δια ζώσης διδασκαλία. Εάν δεν ασχοληθούμε με αυτό το επίδικο και απλά μας αρκεί η κριτική στο Υπουργείο και τις κυρίαρχες εκπαιδευτικές πολιτικές (η οποία είναι και δίκαιη και απαραίτητη) πολύ απλά παραχωρούμε την ηγεμονία στον αντίπαλο, αρκούμενοι σε ένα παιχνίδι εντυπώσεων και καταγγελιών. Το πραγματικό ζήτημα, «τι θα κάνω τη Δευτέρα τελικά» δεν μπορεί να μένει αναπάντητο. Εδώ, δεν χωρούν υπεκφυγές ούτε βοηθούν οι δραπετεύσεις σε γενικολογίες. Στην παγκόσμια ιστορία της εκπαίδευσης τρεις μέθοδοι έχουν καταγραφεί: η εκπαίδευση στο σχολείο, οι εξ αποστάσεως εκπαιδευτικές διαδικασίες (που πριν την πανδημία ανθούσαν, στη χώρα μας και σε γειτονικές, κυρίως ως μικρές βιομηχανίες παραγωγής μεταπτυχιακών τίτλων αμφιβόλου ποιότητας) και η μέθοδος άνευ διδασκάλου. Θα ξεκινήσω με μια γενική πολιτική εκτίμηση, την οποία καλό θα είναι να επανεξετάσουμε όταν, επιτέλους, ο κύκλος της πανδημίας κλείσει οριστικά. Ο σχολικός θεσμός είναι αναντικατάστατος ιδεολογικός και κατανεμητικός μηχανισμός για το σύστημα και για τους ίδιους λόγους αναντικατάστατη για το σύστημα είναι και η δια ζώσης διδασκαλία, ειδικά για τις ηλικίες της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ταυτόχρονα, αποτελεί πεδίο σκληρής ιδεολογικής και ταξικής αντιπαράθεσης, με όρους όμως δυσμενείς για τις κυριαρχούμενες τάξεις. Επομένως, διαφωνώ ριζικά με εκτιμήσεις που θεωρούν ότι έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα σχέδιο μακρόπνοης αντικατάστασης της δια ζώσης διδασκαλίας με εξ αποστάσεως μορφές στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, η οποία δεν θεωρείται τομέας προτεραιότητας για την ψηφιακή επιτάχυνση. Αντίθετα, ο ρόλος της πρωτοβάθμιας και ιδιαίτερα του δημόσιου σχολείου ως parking  παιδιών, πέρα από την κατανεμητική και την ιδεολογική λειτουργία του, επιβάλει τα ανοιχτά σχολεία με κάθε όρους και κάθε τίμημα για να επανεκκινήσει η καπιταλιστική οικονομία πάση θυσία. Γι’ αυτό οι ρεπουμπλικάνοι πιέζουν ιδιαίτερα για το άνοιγμα των σχολείων στις ΗΠΑ.

 

3.      α. Το μοντέλο εξ αποστάσεως που επιβάλει το Υπουργείο

Παιδείας είναι παιδαγωγικά επιβλαβές και τεχνολογικά ανέφικτο:

·         Παιδαγωγικά επιβλαβές, διότι, εκτός όλων των άλλων, οι

ίδιοι οι εποπτικοί μηχανισμοί του, δηλαδή οι συντονιστές εκπαίδευσης, με μεγάλη αυστηρότητα, τόνιζαν στο περσινό λοκντάουν ότι δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ξεπερνάμε τα δύο με τρία 30λεπτα σύγχρονης εξ αποστάσεως την εβδομάδα για λόγους παιδαγωγικούς. Έχουν προκύψει κάποιες νέες έρευνες επί του θέματος και δεν έχουμε ενημερωθεί ή απλώς ως υπάλληλοι, ακυρώνοντας τον παιδαγωγικό μας ρόλο πρέπει να αποδεχόμαστε παθητικά ότι «πετάει ο γάιδαρος»; Γιατί όποτε ερωτούνται οι συντονιστές για το θέμα αυτό σιωπούν επιδεικτικά;

·         Τεχνικά ανέφικτο, διότι το ίδιο το Υπουργείο δέχεται ότι οι

μαθητές των δημόσιων σχολείων της πρωτοβάθμιας (ως παιδιά ενός κατώτερου θεού), πρέπει να συνδέονται με την πλατφόρμα cisco-webex (η σύμβαση με την οποία παραμένει επτασφράγιστο μυστικό) το μεσημέρι, διότι «η πλατφόρμα δεν τους αντέχει» – ενώ των ιδιωτικών μπαίνουν το πρωί από άλλες πλατφόρμες. Για να μην μιλήσουμε για το ναυάγιο πλήθους σεμιναρίων τις τελευταίες ημέρες όπου κοβόταν μονίμως η σύνδεση, πέταγε το σύστημα έξω τον διαχειριστή ή τον εισηγητή, γονάτιζε η σύνδεση μόλις έκανε διαμοιρασμό οθόνης κλπ.

β. Το μοντέλο εξ αποστάσεως που επιβάλει το Υπουργείο Παιδείας έχει ένα βαθύ ταξικό χαρακτήρα: αδιαφορεί πλήρως για τα παιδιά των φτωχών οικογενειών, μεταναστών, μειονοτήτων (π..χ. Ρομά)  που δεν διαθέτουν τον τεχνολογικό εξοπλισμό. Για τις οικογένειες με δύο και περισσότερα παιδιά που παλεύουν με ότι μέσα διαθέτουν να μη χάσει το παιδί τους την επαφή με το σχολείο. Για τις οικογένειες – ιδιαίτερα τις μονογονεϊκές – γονιών που εργάζονται τις μεσημβρινές ώρες και τα παιδιά τους δεν μπορούν να συνδεθούν μόνα τους. Η παροχή λάπτοπ και τάμπλετ στα σχολεία, που ανακοινώνει η Κεραμέως από την τηλεόραση, έχει καταντήσει το πιο πικρό ανέκδοτο της περσινής αλλά και της φετινής σχολικής χρονιάς. Με την κυβερνητική πολιτική και στην εξ αποστάσεως και συνολικά στην εκπαίδευση απογειώνονται οι εκπαιδευτικές ανισότητες. Περνάμε σε μια ψηφιακή ανισότητα πλέον. Η ίδια η Παγκόσμια Τράπεζα αναγνωρίζει ότι το 24,6% του πληθυσμού της Ελλάδας δεν έχει καμία σύνδεση στο διαδίκτυο. Ενδιαφέρεται κανείς στο Υπουργείο με τι μέσο συνδέεται κάθε μαθητής; Μιλάμε για διαμοιρασμούς οθόνης και breakout rooms όταν ένα μεγάλο μέρος μαθητών συνδέονται με ένα κινητό; Ντροπή! Ποιος είναι ο ψηφιακός γραμματισμός που διαθέτει κάθε οικογένεια για να στηρίξει τα παιδιά της; Ενδιαφέρεται κανείς, για την ψυχική και συναισθηματική ακύρωση που νιώθει ένα παιδί όταν αποκλείεται από αυτή τη διαδικασία; Ενδιαφέρεται κανείς για τη συναισθηματική ακύρωση που νιώθει ένας γονιός όταν δεν μπορεί να υποστηρίξει το παιδί του; Ενδιαφέρεται κανείς για το ηθικό και συνειδησιακό βάρος του εκπαιδευτικού που έχει μαθητές που δεν διαθέτουν τον απαραίτητο εξοπλισμό;

γ. Το μοντέλο εξ αποστάσεως που επιβάλει το Υπουργείο Παιδείας αγνοεί εντελώς τις ιδιαιτερότητες, τις ανάγκες και τις δυνατότητες των παιδιών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Των παιδιών ηλικίας 4 έως 12 ετών. Τα αντιμετωπίζει ως μεταπτυχιακούς φοιτητές. Η τάξη είναι ένας προστατευμένος χώρος του παιδιού με τους συμμαθητές του. Η «ψηφιακή τάξη» είναι ένας απροστάτευτος χώρος, εκτεθειμένος στον οποιονδήποτε. Η έκθεση του γνωστικού επιπέδου ενός παιδιού, της συμπεριφοράς και της στάσης του, χωρίς αυτό το παιδαγωγικό πλαίσιο είναι επικίνδυνη. Η πολύωρη καθήλωση σε μια οθόνη είναι αυτό που θέλουμε να αποφύγουμε, είναι ενάντια στη ζωή, στη ζωντανή δράση. Το μάθημα δεν είναι διάλεξη και παράδοση μόνο, ούτε ανταλλαγή ηλεκτρονικών μηνυμάτων. Προϋποθέτει συναίσθημα, συμμετοχή, προϋποθέτει έλεγχο των πρώιμων ατελών ή λανθασμένων εννοιολογήσεων των παιδιών που οδηγούν τον εκπαιδευτικό να βγάλει συμπεράσματα, προϋποθέτει διάδραση, ομάδες, συνεργασία, παρουσιάσεις, ενεργές σιωπές, προϋποθέτει ότι μαθαίνω από τον συμμαθητή και όχι μόνο από την παράδοση. Αυτή είναι (μάλλον αυτή πρέπει να είναι) η ζωντανή εκπαιδευτική διαδικασία η οποία δεν αντικαθίσταται από κανέναν άλλον τρόπο. Όλα τα παραπάνω ισχύουν τόσο για τη σύγχρονη όσο και για την ασύγχρονη εξ αποστάσεως. Επιπλέον, η ασύγχρονη, παρ’ ότι εμφανίζεται από ορισμένες πλευρές ως αποδεκτή (σε αντίθεση με τη σύγχρονη που εμφανίζεται ως «ταξικό εργαλείο»), στην πραγματικότητα, χρησιμοποιείται κατά κόρον ως μια ψηφιακή εκδοχή του καταιγισμού φωτοτυπιών και εργασιομανίας η οποία χαρακτηρίζει και τη σχολική καθημερινότητα με ανοιχτά σχολεία, αποκλείοντας ουσιαστικά από την πρόσβαση στη μάθηση τους πιο αδύνατους μαθητές, ιδιαίτερα τους μαθητές με μαθησιακά προβλήματα, και όσους δεν έχουν άλλη ουσιαστική βοήθεια στο σπίτι. Στην ουσία ο βαθμός ταξικότητας μεταξύ σύγχρονης και ασύγχρονης είναι αντίστροφος, αφού η ασύγχρονη απευθύνεται ήδη σε μαθητές με υψηλά εξωτερικά κίνητρα και χάνει περισσότερους μαθητές από φτωχά στρώματα και μαθητές με μαθησιακά προβλήματα. Κάτι το οποίο κρύβεται στην άρνησή μας να δούμε όλες τις μορφές εκπαίδευσης υπό το πρίσμα των πραγματικών μαθησιακών αναγκών σε συνθήκες που δεν έχουμε επιλέξει, όπως δεν έχουμε επιλέξει την παραδοσιακή μορφή της δια ζώσης διδασκαλίας.

δ. Το μοντέλο εξ αποστάσεως που επιβάλει το Υπουργείο Παιδείας εξυπηρετεί με τον ιδανικότερο τρόπο τα ιδιωτικά σχολεία και τους ιδιοκτήτες τους ώστε να διασφαλίσουν την πελατεία και τα κέρδη τους. Καθόλου τυχαία δεν είναι η δήλωση που έκανε μετά την πανελλαδική κατάρρευση του webex την πρώτη ημέρα «λειτουργίας» του στην πρωτοβάθμια, ο βουλευτής της ΝΔ και πρώην υπουργός Παιδείας Ευριπίδης Στυλιανίδης, απαντώντας στο ερώτημα δημοσιογράφου πως «έχουν  δημιουργηθεί με την τηλεκπαίδευση μαθητές δύο ταχυτήτων, στα ιδιωτικά σχολεία να κάνουν μάθημα και στα δημόσια να μένουν στο… connecting της Cisco» ότι… «αυτό δείχνει τη δύναμη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας»!

ε. Το Υπουργείο Παιδείας επιχειρεί με τερατώδη ψεύδη να συγκαλύψει τις ευθύνες του. Έφτασε στο σημείο να ισχυριστεί με ανακοίνωσή του ότι την πρώτη ημέρα «λειτουργίας» της webex  στην πρωτοβάθμια,  παρακολούθησαν τα «τηλεμαθήματα» 700.000 μαθητές (από το σύνολο των 720.000, ποσοστό 97,5%) και ότι διαμορφώθηκαν 47.000 διαδικτυακά τμήματα, όταν τα τμήματα πανελλαδικά δεν ξεπερνούν τα 42.000 (μαζί με τα ιδιωτικά)! Ισχυρίστηκε ότι η εικόνα των παιδιών στο χωριό της Ηλείας που προσπαθούσαν να παρακολουθήσουν το μάθημα από ένα κινητό στο καφενείο του χωριού ήταν ένα από τα πολλά fake news των πολιτικών της αντιπάλων. Απάντησε ο δήμαρχος του χωριού ότι εδώ και ένα χρόνο έχει κάνει αίτηση για να γίνει σύνδεση με το διαδίκτυο του χωριού και δεν έχει γίνει τίποτα!

4. Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν; Εδώ θα πρέπει να επιλέξουμε σε ποια θεωρητική αφετηρία στηρίζουμε τις επιλογές μας. Εξηγούμαι. Στο ευρύτερο ρεύμα της κριτικής ριζοσπαστικής παιδαγωγικής έχει ανοίξει μια συζήτηση για την «τηλεκπαίδευση» ή «εξ αποστάσεως εκπαίδευση» (ο δεύτερος όρος περιλαμβάνει κάθε μέσο, από την σύγχρονη εκπαίδευση έως την ασύγχρονη και την τηλεφωνική κλήση). Εδώ θα πρέπει να ανατρέξουμε στις θεωρίες αναπαραγωγής και τις αντίστοιχες θεωρίες αντίστασης για να κατανοήσουμε τις βαθύτερες διαφορές στις προσεγγίσεις του ζητήματος. Οι θεωρητικοί της αναπαραγωγής (Bowles, Gintis, Bourdieu, Passeron, Althusser κ.α.) με εργασίες τους γύρω από την ιστορία, την οικονομία και την κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, έχουν διατυπώσει τη θέση ότι ο σχολικός θεσμός υπηρετεί την οικονομική και πολιτισμική αναπαραγωγή των ταξικών σχέσεων. Για παράδειγμα, τα έργα των Bourdieu – Passeron Οι κληρονόμοι και η έκθεση Coleman Ισότητα εκπαιδευτικών ευκαιριών από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 τεκμηρίωσαν ότι δεν υφίσταται ισότητα ευκαιριών στην εκπαίδευση διερευνώντας τους μηχανισμούς διάκρισης με βάση κοινωνικά, οικονομικά και φυλετικά κριτήρια. Ωστόσο, σε αντίθεση με μηχανιστικές εκδοχές των θεωριών αναπαραγωγής, οι υποστηρικτές της θεωρίας της αντίστασης (Freire, Apple, Giroux, McLaren κ.α.) αποδέχονται τον κατανεμητικό και ιδεολογικό ρόλο του σχολείου αλλά, επιπλέον, υποστηρίζουν ότι η αναπαραγωγή των ταξικών συνθηκών της κοινωνίας από το σχολείο δεν πραγματοποιείται με την παθητική αποδοχή της κυρίαρχης ιδεολογίας αλλά μέσα από αντίσταση και συγκρούσεις, οι οποίες πάντως διεξάγονται στο πλαίσιο που έχει καθοριστεί από το κεφάλαιο και όχι από τους εργαζόμενους.  Ο σχολικός θεσμός, επομένως, εντός του οποίου δεν υπάρχει μόνο η κυρίαρχη ιδεολογία, αλλά και οι ιδεολογίες των ανθρώπων και των ομάδων που δραστηριοποιούνται μέσα σε αυτό, έχει κατανεμητικό και ιδεολογικό ρόλο αλλά αποτελεί και πεδίο ιδεολογικής διαπάλης και ταξικού ανταγωνισμού. Σε γενικές γραμμές, αν κανείς υποστηρίζει τη θεωρία αναπαραγωγής, τότε δεν έχει κανένα λόγο να παρέμβει ιδεολογικά στο σχολικό μηχανισμό, στο περιεχόμενο σπουδών και τη διδακτική καθημερινότητα, παρά μόνο ίσως για λόγους τακτικής, αντιλαμβάνεται το σχολείο αποκλειστικά και μόνο ως εργασιακό χώρο και αναπτύσσει μια μονοδιάστατη συνδικαλιστική δράση που αφορά στο μισθό, τη σύνταξη, το ωράριο, το διορισμό κλπ. Αν κανείς υποστηρίζει τη θεωρία της αντίστασης, τότε αντιλαμβάνεται το σχολικό μηχανισμό τόσο ως θεσμό αναπαραγωγής των ταξικών ανισοτήτων όσο και ως πεδίο ιδεολογικής και ταξικής αντιπαράθεσης, η οποία, επαναλαμβάνουμε, γίνεται με δυσμενείς όρους για τις καταπιεσμένες τάξεις. Σε αυτήν την περίπτωση, αναπτύσσει μια πολυδιάστατη δράση αφού αντιλαμβάνεται το σχολείο και ως εργασιακό χώρο (άρα παλεύει για το μισθό, το διορισμό, τη σύνταξη, το ωράριο, τις εργασιακές σχέσεις κλπ.) και ως πεδίο ιδεολογικής και ταξικής αντιπαράθεσης, άρα αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως διανοούμενο που έχει χρέος να παλεύει καθημερινά στην τάξη του για την αγωγή ελεύθερων και κριτικών πνευμάτων, ενάντια στις ταξικές εκπαιδευτικές ανισότητες, απλώνοντας χέρι βοήθειας στα «παιδιά των πίσω θρανίων». Καθένας κάνει τις επιλογές του και, ίσως, καμιά φορά, η ταλάντευση ανάμεσα στα δύο ρεύματα ή η επίκληση σε θεωρητικό επίπεδο του δεύτερου ρεύματος της θεωρίας της αντίστασης χωρίς κανένα απολύτως πρακτικό αντίκρισμα στην διδακτική πράξη και τη σχολική καθημερινότητα, θολώνει περισσότερο το τοπίο. Η συλλογική συσσωρευμένη εμπειρία μας, δείχνει ωστόσο, ότι στην πράξη, ανεξάρτητα από τις απόψεις που υποστηρίζει κάθε αγωνιστής εκπαιδευτικός, κατά κανόνα, νοιάζεται για τα «παιδιά των πίσω θρανίων», παρεμβαίνει θαρρετά στο περιεχόμενο σπουδών, επιδιώκει να προβάλλει αξίες και ιδανικά πανανθρώπινα και να συμβάλλει στην αγωγή και διάπλαση ελεύθερων και κριτικά σκεπτόμενων συνειδήσεων. Ένα πολύ ευρύτερο τμήμα του εκπαιδευτικού σώματος, επίσης, συνεχίζει να κρατάει μια στάση που βασίζεται σε ανθρωπιστικά πρότυπα, αντιστεκόμενο καθημερινά εντός και εκτός των σχολικών αιθουσών στις αντιεκπαιδευτικές και αντιπαιδαγωγικές κυβερνητικές επιλογές. Το παράδειγμα των σχολικών γιορτών και της πολύ σημαντικής αλλαγής στο περιεχόμενο και τη μορφή τους, πιστώνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό, στην ενεργή και συνεχή παρέμβαση του δικού μας ρεύματος και στις πρωτοβουλίες που πήραμε μέσω του Παιδαγωγικού Ομίλου των Παρεμβάσεων.

5. Το ΥΠΑΙΘ, όπως ήδη αναλύθηκε παραπάνω, ακολουθεί και στην εξ αποστάσεως, όπως και συνολικά άλλωστε, σταθερά και με συνέπεια μια αντιεκπαιδευτική πολιτική που θεμελιώδεις αρχές της είναι η αριστεία, η αξιολόγηση, ο αυταρχισμός, ο απόλυτος/ολοκληρωτικός έλεγχος της ζωντανής εκπαίδευσης, η λειτουργία του δημόσιου σχολείου με όρους αγοράς (βλ. Έκθεση Πισσαρίδη),  ο ευτελισμός και η απόλυτη απαξίωσή του, οι ταξικές διακρίσεις και η πλήρης αδιαφορία για τους μαθητές της εργαζόμενης πλειοψηφίας, η στήριξη των σχολαρχών και της ιδιωτικής εκπαίδευσης, οι εξεταστικοί φραγμοί. Η συνολική στρατηγική του είναι ευθυγραμμισμένη με τις διεθνείς τάσεις πλήρους εμπορευματοποίησης και ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης που διατρέχονται από όλα τα παραπάνω δομικά χαρακτηριστικά.

Ο βασικός παράγοντας που αυξάνει τις εκπαιδευτικές ανισότητες αυτή την περίοδο είναι τα κλειστά σχολεία. Τα παιδιά από οικογένειες με υψηλό μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο, σε κάθε περίπτωση, είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει καμία επαφή με το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς τους, βρίσκονται σε ευνοϊκότερη θέση. Αντιθέτως, τα παιδιά των χαμηλότερων κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων (π.χ. μετανάστες, μειονότητες), βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Τίθεται το ερώτημα: η πλήρης εγκατάλειψη όλων των παιδιών στην τύχη τους, όλο αυτό το διάστημα, δεν απογειώνει στον μέγιστο βαθμό τις εκπαιδευτικές ανισότητες; Δεν αφήνει, στην κυριολεξία, εντελώς αβοήθητα τα παιδιά των μεταναστών και των προσφύγων, τα παιδιά από περιβάλλοντα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο;

Από την άλλη πλευρά βεβαίως, η υποχρεωτική καθημερινή τρίωρη σύγχρονη τηλεκπαίδευση, οδηγεί στην πολύωρη παθητική καθήλωση των μαθητών μπροστά στις οθόνες τους και ακυρώνει κάθε προσπάθεια των εκπαιδευτικών να αξιοποιήσουν ένα συνδυασμό μέσων και τρόπων εργασίας, να τον τροποποιήσουν ανάλογα με την ανταπόκριση των μαθητών τους.

Το τελικό αποτέλεσμα, ακόμα και εκεί όπου υπάρχει καθολική συμμετοχή των μαθητών είναι η μάταιη προσπάθεια εκπαιδευτικών και εκπαιδευόμενων να αποκομίσουν έστω και το ελάχιστο όφελος. Αντίθετα, κάθε εργασία και προσπάθειά τους υπονομεύεται, ευτελίζεται και πολλές φορές ακυρώνεται. Εάν στα παραπάνω προσθέσουμε, το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι στις περισσότερες περιπτώσεις αρκετός χρόνος επικοινωνίας αναλώνεται σε μάταιες προσπάθειες να αντιμετωπιστούν το πλήθος των τεχνικών προβλημάτων που εμφανίζονται τόσο στους διδάσκοντες όσο και στους διδασκόμενους, το τελικό αποτέλεσμα απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί εκπαιδευτική διαδικασία.

Πρωταρχική προϋπόθεση για να οργανωθεί και να υποστηριχθεί στα σοβαρά η εργασία των εκπαιδευτικών και ο κόπος και οι προσπάθειες που καταβάλλουν οι μαθητές και οι οικογένειές τους είναι η συνολική κατάργηση του παιδαγωγικά επιβλαβούς και τεχνολογικά ανέφικτου νομοθετικού πλαισίου της εξ αποστάσεως. Το κακέκτυπο προσομοίωσης και αναμετάδοσης της ζωντανής εκπαιδευτικής διαδικασίας που επιβάλλει αυταρχικά το ΥΠΑΙΘ αποτελεί μια αντιεκπαιδευτική και αντιπαιδαγωγική επιλογή που εξυπηρετεί τα ιδιωτικά σχολεία και εντάσσεται σε μια ευρύτερη νεοφιλελεύθερη ατζέντα. Αντίθετα, η εξ αποστάσεως έχει τη δική της γραμματική και συντακτικό, δηλαδή, είναι ζητούμενο, με άλλους όρους και διαδικασίες, η μετουσίωση της πληροφορίας σε γνώση, η καλλιέργεια παιδαγωγικού κλίματος και εγγύτητας παρά την απόσταση. Αυτά τα ζητούμενα προϋποθέτουν συγκεκριμένο εκπαιδευτικό υλικό, κατάλληλα σχεδιασμένο, με συγκεκριμένες προδιαγραφές, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που να υπηρετούν αυτές τις ανάγκες. Ποιο είναι αυτό το υλικό; Το Φωτόδεντρο το οποίο κατασκευάστηκε για την υποστήριξη της δια ζώσης διδασκαλίας; Ένα πολύ φτωχό υλικό να καλύψει πραγματικές διδακτικές ανάγκες. Από τον περασμένο Μάρτιο ως τώρα τι έχει γίνει;

6. Σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση, η εργασία των εκπαιδευτικών και οι διεκδικήσεις τους πρέπει να στηρίζονται στους παρακάτω άξονες:

1η αρχή: Το δικαίωμα αλλά και το παιδαγωγικό καθήκον να οργανώσουμε τη δουλειά μας, με τον τρόπο και τα μέσα που επιλέγει ο καθένας και η καθεμιά μας, ανάλογα με τη δυναμική, τις ανάγκες και τις δυνατότητες του τμήματός του και των μαθητών του. Με τον τρόπο και τα μέσα που επιλέγει ο κάθε εκπαιδευτικός στο κάθε παιδί ανάλογα με τις ανάγκες του. Σε επίπεδο Συλλόγου Διδασκόντων μπορούν να συντονιστούν οι εκπαιδευτικοί για να διαμορφώσουν το πλαίσιο συνεργασίας τους σε κλίμα παιδαγωγικής ελευθερίας και δημοκρατικών συλλογικών διαδικασιών. Δεν αποθεώνουμε, ούτε δαιμονοποιούμε κανένα μέσο επικοινωνίας διότι κάτι τέτοιο θα αποτελούσε μια μορφή λουδισμού που θα μας απομόνωνε από τους γονείς.

2^η αρχή: Όσοι-ες περισσότεροι μπορούμε – και ιδιαίτερα όσοι δεν ανήκουμε σε ευπαθείς ομάδες – εργαζόμαστε από τα σχολεία μας, με τον εξοπλισμό, την υποδομή και τα μέσα που διαθέτει η υπηρεσία. Με αυστηρή τήρηση όλων των μέτρων ασφάλειας. Κανείς δεν μπορεί να μας αρνηθεί αυτό το δικαίωμα. Πέρα από όλα τα άλλα, η αρχή αυτή, δημιουργεί όρους συλλογικής εργασίας, αλληλοβοήθειας και αλληλοτροφοδότησης, σπάει το καθεστώς απομόνωσης, διαμορφώνει σχέσεις συναδελφικότητας και εμπιστοσύνης που χτίζονται πιο στέρεα στις δύσκολες περιστάσεις.

3^η αρχή: Ένα σημαντικό μέρος των εργασιών που αναθέτουμε στα παιδιά αυτή την περίοδο, δεν πρέπει να έχει καμία σχέση με την έκθεση σε οθόνες. Η ανάγνωση ενός βιβλίου, η συγγραφή κειμένων, η συλλογή άλμπουμ με ζωγραφιές, διηγήματα, εντυπώσεις, ποιήματα, λευκώματα, που μπορούν εκ των υστέρων να ανεβούν διαδικτυακά από τον/την εκπαιδευτικό, ακόμα και η αξιοποίηση των σχολικών βιβλίων, τετραδίων, των υλικών των παιδιών, εξασφαλίζει ότι οι μαθητές δεν θα χάσουν την επαφή τους με το βιβλίο, το χαρτί και το μολύβι. Επίσης, τα αγαπημένα τραγούδια, οι ζωγραφιές, τα κείμενα των μαθητών, μια εφημερίδα της τάξης, όλες αυτές και άλλες πολλές ιδέες που η ίδια η ζωντανή εκπαίδευση αξιοποίησε πέρσι, μπορεί να σπάσει τα τείχη της κοινωνικής απομόνωσης αλλά και τη σκληρή γραμμή των συντηρητικών αναλυτικών προγραμμάτων.

4η αρχή: Να διατεθεί άμεσα, τόσο ο απαραίτητος εξοπλισμός, όσο και η πρόσβαση στο διαδίκτυο, με υψηλές ταχύτητες, στις σχολικές μονάδες, τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές.

5η αρχή: Η συνεργασία, η αλληλοβοήθεια, η αλληλεγγύη, η ανταλλαγή εμπειριών και υλικού σε επίπεδο σχολικής μονάδας, αλλά και σε επίπεδο Συλλόγου Π.Ε. Αυτή η συνεργασία είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστεί και ο σεβασμός του ελεύθερου χρόνου των μαθητών. Επιπλέον, το ασφυκτικό πλαίσιο των «πνευματικών δικαιωμάτων» που θέτει η κυβέρνηση και το Υπουργείο, απλούστατα επιδιώκει να οδηγήσει στη μηχανική αναπαραγωγή των σχολικών εγχειριδίων μέσω του διαδικτύου και να υψώσει σινικά τείχη ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς.

6η αρχή: Η μείωση, αναδιάταξη και αναπροσαρμογή της ύλης σε κάθε μάθημα, τάξη και βαθμίδα. Οι οδηγίες του ΙΕΠ για το ζήτημα της ύλης, απλώς επαναλαμβάνουν το σύνολο της ύλης και των διδακτικών στόχων κάθε τάξης, επιβεβαιώνοντας την εκτίμηση, ότι στόχος τους είναι η απογείωση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων. Αυτές οι οδηγίες είναι καταστροφικές, αντιπαιδαγωγικές και φέρουν βαρύ ταξικό πρόσημο ενάντια στα παιδιά των φτωχών κοινωνικών τάξεων. Όσοι-ες τις συνέταξαν, τις υπέγραψαν και τις έστειλαν τον Σεπτέμβριο στα σχολεία, καλώντας τους εκπαιδευτικούς να καλύψουν «τυχόν ελλείψεις» εντός δέκα (10) ημερών, έπρεπε ήδη να έχουν παραιτηθεί. Ακόμη περιμένουμε μια ανακοίνωση από τη ΔΟΕ και το ΙΠΕΜ για το φλέγον αυτό θέμα.

7η αρχή: Η βοήθεια και η προστασία των συναδέλφων που νοσούν αλλά και εκείνων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Η βοήθεια και η αλληλεγγύη σε οικογένειες που έχουν ανάγκη και η αναζήτηση μιας ασφαλούς διαδικασίας για τη διανομή των γευμάτων εκεί που υπάρχει ανάγκη. Να σημειώσουμε ότι στην Αγγλία, στο πρώτο λοκντάουν, υπήρχαν πρωτοβουλίες από συνδικάτα και συλλογικότητες από εκπαιδευτικούς για μοίρασμα συσσιτίων στα σπίτια.

8^η αρχή: Απαραίτητη προϋπόθεση για να ανοίξουν ξανά τα σχολεία είναι η τήρηση όλων των μέτρων προστασίας που διεκδικεί το εκπαιδευτικό κίνημα (έως 15 μαθητές ανά τμήμα, μαζικά δωρεάν τεστ, κλπ.). Το κύριο θέμα δεν είναι πότε αλλά πως, με ποιους όρους θα ανοίξουν τα σχολεία. Η εργαλειοποιημένη «επιστήμη» των λοιμωξιολόγων της κρατικής επιτροπής πείθει πλέον λιγότερους. Το ελάχιστο που θα όφειλαν να κάνουν μετά τις τελευταίες αποκαλύψεις για διπλό σύστημα καταγραφής των κρουσμάτων θα ήταν να παραιτηθούν. Αλλά που να βρεθεί το φιλότιμο. Οι ευθύνες της κυβέρνησης είναι βαρύτατες και από τη στιγμή που τα μέλη της επιτροπής συμμετέχουν και συγκαλύπτουν αυτή την πολιτική είναι συνυπεύθυνοι και για τις όποιες εξελίξεις.

7. Πέρσι, η ζωντανή εκπαίδευση, έστω και καθυστερημένα, έστω αναπαράγοντας πλευρές μιας παραδοσιακής παιδαγωγικής που ακολουθούνταν και στη ζωντανή εκπαιδευτική διαδικασία στήριξαν τους μαθητές τους δίνοντας τον καλύτερό τους εαυτό. Αυτό αναγνωρίστηκε από τους γονείς και δημιούργησε ένα ευνοϊκό έδαφος κοινωνικών συμμαχιών.

Ωστόσο, οι εκπαιδευτικοί, παρά την τεράστια προσφορά μας και τη στήριξη των μαθητών μας την περσινή σχολική χρονιά, δεν μπορέσαμε να πάρουμε την πρωτοβουλία των κινήσεων και να στήσουμε συλλογικά δίκτυα υποστήριξης των μαθητών, ειδικά στο κρίσιμο πρώτο δεκαήμερο αναστολής λειτουργίας των σχολείων που το υπουργείο σιωπούσε. Ούτε από εκεί και μετά, μπορέσαμε συλλογικά και οργανωμένα να προτείνουμε περιεχόμενο, τρόπους και μεθόδους εργασίας. Φέτος, οι όροι είναι ακόμα δυσμενέστεροι.

Πολλοί και πολλές από εμάς, ανήκουμε σε μια γενιά που μεγάλωσε και γαλουχήθηκε με τρία ευγενικά πρότυπα: του δασκάλου που μαθαίνει γράμματα τα παιδιά του λαού, του γιατρού των φτωχών και του δικηγόρου των αδικημένων και των διωκόμενων. Μεγαλώνοντας κατανοήσαμε ότι στην πραγματική ζωή η πάλη δεν διεξάγεται αφηρημένα σε ιδεολογικό επίπεδο χωρίς δεδομένα και εκτός πραγματικότητας. Ποτέ στις ωραιότερες και ενδοξότερες στιγμές του εργατικού κινήματος δεν αγνοήθηκαν οι πραγματικές κοινωνικές ανάγκες. Κατανοήσαμε επίσης, ότι τα οράματα είναι απαραίτητα γιατί λειτουργούν ως φάρος για το εκπαιδευτικό σώμα.

Σε ποια πρότυπα λοιπόν και σε ποια παιδαγωγική παράδοση οφείλει να στηριχθεί η στάση μας; Αντί περαιτέρω ανάλυσης, παραθέτω το παρακάτω, γνωστό σε όλους και όλες μας απόσπασμα από το βιβλίο του Μενέλαου Λουντέμη «Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα»:

Ώσπου να κλείσει κείνη η χρονιά, είχε καταπιεί κι άλλα καμιά δεκαριά βιβλία. Τότε πήρε να γίνεται λόγος για κείνο το παραπαίδι, σ’ όλα τα σπίτια. Το ‘μαθε κι ο δάσκαλος, και μια μέρα του παράγγειλε να πάει να τον δει. Βάζει, λοιπόν, ένα παστρικό πουκάμισο και πάει.

-Α, έλα δω… του κάνει ο δάσκαλος. Εσύ είσαι που λες τα παραμύθια;

-Δε φταίω γω… έκανε το παιδί.

-Και ποιος σου είπε ότι φταις; Καλά καμωμένα είν’  αυτά πού κάνεις. Μα γιατί δεν έρχεσαι να σε γράψουμε να μάθεις και γράμματα του σκολειού; Έ; Δεν τ’ αγαπάς;

Γράμματα του σκολειού! Αν τ’ αγαπούσε! Μα υπήρχαν πιο γλυκά γράμματα! Πώς όμως να τα μάθει; Αυτός μάθαινε γράμματα του ποδαριού, γράμματα τής τρεχάλας, μιαν αράδα εδώ και μιαν εκεί. Μαζί με τα δαμάλια. Να βοσκάν εκείνα γρασίδι κι αυτός βιβλίο. Αν τ’ αγαπούσε λέει! Τι λόγια είν’ αυτά που λες, κυρ δάσκαλε! Μα πόσα κομμάτια θα γίνει ένα τόσο δα ανθρωπάκι; Βλέπεις, τα σκολειά σ’ αυτόν τον κόσμο είναι όλα σκολειά της μέρας. Ανοίγουνε τις πόρτες τους μαζί με τα μαντριά. Πού να πάει; Εδώ ή εκεί;

Πάει λοιπόν με το κοπάδι. Και παίρνει λίγο χρήμα, που είναι πηχτός ιδρός. Το μαζεύει λίγο λίγο, όπως το μερμηγκάκι το σπόρο. Έχει κάτι σχέδια… Σκοπεύει, σα θα μαζέψει κάμποσα, να πάει στο δάσκαλο και να του πει: «Να, πάρε, και δος μου γράμματα, γράμματα καλά όμως, του σκολειού…». Έχει την ελπίδα ότι έτσι δε θα τον διώξουν. Έχει ακουστά για τους δασκάλους ότι είναι καταδεχτικοί άνθρωποι και δε θα τον αποπάρουνε.

Και, τώρα, να, ο δάσκαλος ήρθε μοναχός του. Η καλή του τύχη τον έφερε μπροστά του. Και τι;… Δάσκαλος αληθινός, με γυαλιά! Και τον καλάει και στο σπίτι του. Ώρα ήταν λοιπόν. Πιάνει κι αυτός το σακάκι του και το κουνάει.

Τ’ είν’ αυτό; Ρωτά ο δάσκαλος.

-Χρήματα.

-Πού τα ‘βρες;

-Τα κέρδισα.

-Και γιατί τα κουνάς;

-Είναι για γράμματα. Μα δεν είναι πολλά. Άμα τα κάνω μπόλικα, θα τα φέρω εδώ να μου μάθεις. Μπορεί να γίνει αυτό, κυρ δάσκαλε;

-Αν μπορεί;…

Ο δάσκαλος έβαλε τη γροθιά του στο μάτι για να διώξει ένα σκουπίδι. Ύστερα κοίταξε το παιδί βαθιά στα μάτια.

-Λοιπόν… πήγε να του πει.

Η φωνή του ήταν κάπως αλλιώτικη, έτσι λιγάκι σα βραχνή.

-Άσ’ τα… Άσ’ τα εκεί, είπε, και πήγαινε… Αύριο, που θα παχνίσεις τα δαμάλια σου, έλα… του λέει.

-Να πάρω πλακοκόντυλο, δάσκαλε; Να πάρω χαρτιά, μολύβια;

-Όχι, όχι, καλό μου παιδί… πώς είναι τ’ όνομά σου;

-Μέλιος.

-Όχι, Μέλιο.

Και πάλι ήταν αλλαγμένη ή φωνή του, πιο πολύ αλλαγμένη και πιο βραχνή. Το παιδί στάθηκε λίγο. Ύστερα άδειασε την τσέπη του στο τραπέζι κι έφυγε. Ο δάσκαλος ούτε γύρισε να το δει. Αφανίστηκε να κοιτά έξω απ’ το παράθυρο, σα να ξεφύτρωσε ξαφνικά εκεί έξω κάνας καινούριος κόσμος και πάσκιζε να τον μάθει.

Απ’ τ’ άλλο βράδυ άρχισε να πηγαίνει. Σα συγύριζε τα βόδια και τα πότιζε και τα πάχνιζε, έχυνε στο κεφάλι του ένα μαστραπά νερό, σφουγγιζότανε, έχωνε στον κόρφο του τα χαρτιά του, και κλεφτά  κλεφτά τρύπωνε στο σπίτι του δάσκαλου. Τα ‘χανε συμφωνήσει οι δυο τους, να μη μαθευτεί το μυστικό τους πουθενά.

Αυτά τα έγραφε ο Μενέλαος Λουντέμης που στάθηκε μπροστά στο δικαστήριο το 1956, κατηγορούμενος με τον εμφυλιοπολεμικό νόμο 509 και όταν του ζητήθηκε να αποκηρύξει τον κομμουνισμό απάντησε: «Χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να γίνουν τα τέσσερα πόδια δύο. Δεν θα τα κάνω πάλι τέσσερα εγώ». Πέρα από το συλλογικό θυμικό το οποίο, συνειδητά επιχειρεί να επικαλεστεί αυτή η αναφορά, ας αναρωτηθούμε: δεν υπήρχε αστική στρατηγική για την εκπαίδευση όταν ο Λουντέμης έγραφε τις παραπάνω γραμμές ή περιέγραφε το δάσκαλο που πήγαινε στα ορεινά χωριά και έστηνε με τους μαθητές του απογευματινές θεατρικές παραστάσεις; Όταν ο Παπαμαύρος έγραφε το Σύστημα μιας Νέας Παιδαγωγικής – για το οποίο μάλιστα φυλακίστηκε; Όταν ο Γληνός αγωνιζόταν για τη δημοτική γλώσσα; Όταν η Ιμβριώτη εργαζόταν για να οικοδομήσει την ειδική αγωγή; Όταν, για να το πω διαφορετικά, οι αριστεροί παιδαγωγοί και διανοούμενοι επιχειρούσαν να συνδέσουν το συνολικό σχέδιο κοινωνικής απελευθέρωσης με μια νέα παιδαγωγική και μια νέα διδακτική πράξη μέσα στο σχολείο; Επομένως, αν κάτι μας διδάσκει η ιστορία της εκπαίδευσης, η αγωνιστική αλλά και η διδακτική μας εμπειρία, είναι ότι οφείλουμε, είναι χρέος μας να έχουμε συγκεκριμένη πρόταση και στάση για την τύχη των έγκλειστων στα σπίτια τους παιδιών αυτή την πρωτόγνωρη περίοδο και να μην αρκούμαστε σε μια γενικόλογη κριτική αποσυνδεδεμένη από τις πραγματικές ανάγκες. «Κάθε κοινωνική ζωή είναι ουσιαστικά πρακτική. Όλα τα μυστήρια που εκτρέπουν τη θεωρία προς το μυστικισμό βρίσκουν την ορθολογική τους λύση στην ανθρώπινη πρακτική και στην κατανόηση αυτής της πρακτικής» έλεγε ο Καρλ Μάρξ στην 8η Θέση στον Φόυερμπαχ.

Χρειάζεται συγκεκριμένη, τεκμηριωμένη ανάλυση και κριτική της αντιεκπαιδευτικής πολιτικής, αλλά χρειάζεται και πρόταση, που θα την κάνουμε πράξη πρώτοι από όλους εμείς, δίνοντας μάχη απέναντι στο υπουργείο και στο θεωρητικό και στο συνδικαλιστικό πεδίο αλλά και στο πεδίο της μόρφωσης των παιδιών και ιδιαίτερα των παιδιών των φτωχών οικογενειών. Εκεί θα κριθούμε. Εκεί θα φανεί η διαφορά μας. Εκεί θα οικοδομήσουμε σχέσεις αλληλεγγύης και κοινού αγώνα, κοινωνικές συμμαχίες με τους γονείς που δεν θα μας βλέπουν σαν αντίπαλους, αλλά σαν συνεργάτες, σύμμαχους και συναγωνιστές, απέναντι σε ένα υπουργείο και μια κυβέρνηση που θέλει να καταδικάζει τα παιδιά τους στις μυλόπετρες μιας εκπαίδευσης σκληρών ταξικών φραγμών και ενός μίγματος νεοφιλελεύθερου και ακραίου νεοσυντηρητικού περιεχομένου.

Με αυτό το πλαίσιο και αυτή τη λογική πρέπει να σταθούμε δίπλα στους μαθητές μας και απέναντι σε μια κυβέρνηση που εγκληματεί σε βάρος του λαού, απέναντι σε ένα υπουργείο που δεν οδηγεί απλώς τα πράγματα σε μια χαμένη σχολική χρονιά αλλά σε μια χαμένη σχολική γενιά. Αυτό είναι το πολιτικό, ιδεολογικό, ηθικό και παιδαγωγικό μας καθήκον.

 Πηγή: https://www.e-lesxi.gr/