Ευτύχης Μπιτσάκης (1927-2025): Μια εμβληματική μορφή

Του Χρήστου Ρέππα,

ΕΥΤΥΧΗΣ ΜΠΙΤΣΑΚΗΣ (1927- 2025)

Έφυγε από τη ζωή την Τρίτη 19/8/2025  ο σ. Ευτύχης Μπιτσάκης, μια εμβληματική μορφή στο χώρο της μαρξιστικής φιλοσοφίας και των φυσικών επιστημών. Η απώλεια του είναι σημαντική για το κομμουνιστικό κίνημα και για τη μαρξιστική επαναστατική σκέψη σήμερα, σε καιρούς σκοτεινούς που η ανανεωμένη επαναστατική σκέψη δεν μπορεί παρά να είναι το οξυγόνο κάθε απελευθερωτικής πολιτικής δράσης. Η θεωρητική και επιστημονική του δράση στον χώρο της φιλοσοφίας και της φυσικής επιστήμης εξελίχθηκε σε οργανική σχέση με την πολιτική του δράση. Στρατευμένος από τα νεανικά του χρόνια στο κομμουνιστικό κίνημα παρέμεινε πιστός στην υπόθεση της κομμουνιστικής απελευθέρωσης μέχρι το τέλος της ζωής του για την οποία πάλεψε πολιτικά με πολύχρονους αγώνες, διώξεις , καταδίκες, φυλακίσεις και εξορίες και με θεωρητική τεκμηρίωση της μέσα από σημαντικά πολιτικά και φιλοσοφικά έργα του. Με το έργο του προσπάθησε να δώσει απαντήσεις από τη σκοπιά του ιστορικού και

διαλεκτικού υλισμού σ’ όλα τα σημαντικά προβλήματα της εποχής μας. 

Με τους στοχασμούς του για την κρίση, τον πόλεμο, τον ιμπεριαλισμό, την οικολογική κατάρρευση, την κριτική στην ψευδαίσθηση του «Τέλους της Ιστορίας», την αισιόδοξη ενατένιση της ανθρώπινης φύσης, υποστήριξε ότι οι σημερινές αλλοτριωτικές, κεφαλαιοκρατικές κοινωνίες δεν αποτελούν την οριστική και τελειωτική μορφή οργάνωσης της ζωής του ανθρώπου, το καθεστώς της ατομικής ιδιοκτησίας δεν είναι αιώνιο, ότι η υπόθεση της κομμουνιστικής απελευθέρωσης δεν τελείωσε με την πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού».

Ο Ευτύχης Μπιτσάκης γεννήθηκε το 1927 στο χωριό Κάδρος του Δήμου Κάνδανου των Χανίων, σπούδασε Χημεία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Θεωρητική Φυσική και Φιλοσοφία στο Παρίσι και ανακηρύχτηκε διδάκτορας της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Paris III και διδάκτορας Επικρατείας των Επιστημών στη Γαλλία. Δίδαξε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Paris XI (Orsay) και Φιλοσοφία των Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Paris VIII. Η πρώτη του εμφάνιση στον χώρο της επιστήμης έγινε το 1965 , με το βιβλίο « Φυσική και Φιλοσοφία» που έγραψε με το ψευδώνυμο Κοσμάς Πολίτης μέσα από τις φυλακές της Αίγινας. Από τα νεανικά του χρόνια πήρε μέρος στο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ και στη συνέχεια στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου με τη δράση του υπέρ του Δ.Σ.Ε. Γι’ αυτή του την πολιτική δράση θα καταδικαστεί αρχικά σε θάνατο, ποινή που θα μετατραπεί σε πολυετή φυλάκιση και εξορία και διακοπή των σπουδών του. Η κήρυξη της δικτατορίας θα τον βρει στη Γαλλία οργανωμένο στις γραμμές του Κ.Κ.Ε και μέλος της Κ.Ε του και από εκεί θα πάρει μέρος στην αντιδικτατορική αντίσταση. Το 1974 θα επιστρέψει στην Ελλάδα και θα εργαστεί ως κύριος ερευνητής στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και παράλληλα θα διδάξει στο Φυσικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, οργανώνοντας το διεπιστημονικό σεμινάριο για τα «Θεμέλια των Επιστημών».

Έχει ήδη δημοσιεύσει στα γαλλικά δύο από τα βασικά του έργα της εποχής εκείνης « Η Διαλεκτική και η Νεώτερη Φυσική» (1973) και «Η Φύση στη Διαλεκτική Φιλοσοφία» (1974) όπου γίνονται προσπάθειες για την εννοιολογική θεμελίωση της σύγχρονης φυσικής με βαση τις αρχές της υλιστικής διαλεκτικής. Τα βιβλία αυτά θα μεταφραστούν στα ελληνικά, εισάγοντας την υλιστική θεμελίωση της φύσης και της σύγχρονης φυσικής στην ελληνική πραγματικότητα. Θα ακολουθήσει το Le problème du déterminisme en physique [Thèse d’État], Paris 1976. Το 1980 εκλέγεται καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Φιλοσοφική Σχολή) όπου θα διδάξει μέχρι το 1993. Το 1981 δημοσιεύτηκε το βιβλίο του Θεωρία και Πράξη Προβλήματα Φιλοσοφίας του Ανθρώπου, ένα βιβλίο που πραγματεύτηκε τη σχέση ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη και την αλλοτρίωση όχι μόνο ως φιλοσοφικά αλλά και ως πολιτικά προβλήματα, πράγμα που ανάγκασε την τότε ηγεσία του Κ.Κ.Ε να το κατατάξει στα αντικομματικά βιβλία και να το αποκηρύξει δημόσια. Ακολούθησαν η «Φιλοσοφία του Ανθρώπου», το « Κάρλ Μάρξ, ο Θεωρητικός του Προλεταριάτου» (1983), «Ο Νέος Επιστημονικός Ρεαλισμός», «Ο Δαίμων Αϊνστάιν», «Ιδεολογικά», «Οι Δρόμοι της Διαλεκτικής», « Το Αειθαλές δέντρο της γνώσεως», « Από την πυρά στον Άμβωνα», το «Ύλη και το Πνεύμα», ο «Χώρος και ο Χρόνος» και το τελευταίο του βιβλίο « Για μια Εγκόσμια Ηθική».

Συμμετείχε στην ίδρυση του περιοδικού ΣΥΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ του ‘60 , στη δεκαετία του ‘ 80 αρθρογράφησε, δημοσιεύοντας σημαντικές μελέτες στο περιοδικό «Επιστημονική Σκέψη» (Για την έννοια του φυσικού νόμου, Επιστήμες και Μυστικισμός , κ. α) και μετά τη διάσπαση του Ενιαίου Συνασπισμού συμμετείχε στην ίδρυση τοο περιοδικού «Διαλεκτική» και στη συνέχεια στην ίδρυση του περιοδικού «Ουτοπία» με τα δεκάδες τεύχη που εκδόθηκαν στα επόμενα χρόνια μέχρι το τέλος της ζωής του. Η Ουτοπία υπήρξε έργο ζωής για τον ίδιο και για τα ελληνικά γράμματα ,που σίγουρα βγαίνουν κερδισμένα από το υψηλό επιστημονικό επίπεδο των άρθρων της και δεκάδες αφιερώματά της.

Το 1989 με τις ιστορικές αλλαγές της περιόδου εκείνης , την απαρχή κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού που ολοκληρώθηκε με τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991, την ενσωμάτωση και ήττα του κομμουνιστικού κινήματος στη Δύση και στην Ελλάδα είναι η αφορμή για να εκδοθούν δύο μεγάλης αξίας έργα του Ε. Μπιτσάκη , «Το Ρήξη ή Ενσωμάτωση» με το ασκείται κριτική στις επιλογές της ηγεσίας του Κ.Κ.Ε για τη συνεργασία με την ΕΑΡ , τη συγκρότηση του «Κοινού Πορίσματος» και της συμμετοχή του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου», στις κυβερνήσεις Τζαννετάκη και Ζολώτα, δίνοντας πολιτική συναίνεση στην προσπάθεια της ελληνικής αστικής τάξης να εγκαινιάσει την είσοδο στη νεοφιλελεύθερη εποχή. Ο Μπιτσάκης συμμετείχε στη συγκρότηση την εποχή εκείνη του Νέου Αριστερού Ρεύματος , διαλέγοντας θέση με ποιους θα πάει και πους θ’ αφήσει σε μια πολύ σκοτεινή και δύσκολη εποχή που τη χαρακτήριζε η καταθλιπτική κυριαρχία του αντιπάλου , της αστικής ιδεολογίας και τη λογική του «Τέλους της Ιστορίας», η ηττοπάθεια και η πολιτική αποστράτευση. Κόντρα σ΄αυτό το ρεύμα ο Μπιτσάκης πολιτικά και θεωρητικά έδειξε ό,τι τίποτε δεν τελείωσε, ότι η πάλη για έναν καινούργιο σοσιαλιστικό και κομμουνιστικό κόσμο θα είναι ζητούμενο και για το μέλλον, άσχετα από την εξέλιξη των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού», αλλά γιατί ο νικητής καπιταλισμός δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα καθεστώς βίας, εκμετάλλευσης, πολέμων, οικολογικής καταστροφής, υποταγής της ανθρώπινης υποκειμενικότητας στη λογική του εμπορεύματος , ότι οι αντιθέσεις του είναι ασυμφιλίωτες και μπορούν να λυθούν μόνο με την οριστική ανατροπή του.

Το έργο του Ευτύχη Μπιτσάκη είναι πολύπλευρο και πρωτότυπο και για το χώρο της πολιτικής , της φιλοσοφίας και δεν είναι μ’ ένα μικρό σημείωμα να γίνει αποτίμησή του. Είναι ένα έργο που αφορά όχι μόνον το παρόν αλλά και το μέλλον , το μέλλον και της επιστημονικής γνώσης αλλά και του εγχειρήματος της κοινωνικής απελευθέρωσης.

Πηγή: https://selidodeiktis.edu.gr/