Εξουθένωση των εκπαιδευτικών: Πίεση, γραφειοκρατικός φόρτος, τοξικό περιβάλλον

 Του Χρήστου Κάτσικα 

Ίσως είναι η πρώτη φορά μεταπολιτευτικά που ένα μεγάλο τμήμα των εκπαιδευτικών νιώθει αφενός τέτοια αφόρητη πίεση και αφετέρου τέτοια έλλειψη χαράς για τη διδασκαλία που αντί να  τονώνει όπως παλιότερα,  "αδειάζει" σωματικά και ψυχικά

Ένα βαθιά τοξικό περιβάλλον για τα εργασιακά, μορφωτικά και δημοκρατικά δικαιώματα  των εκπαιδευτικών  διαμορφώνεται σταδιακά τον τελευταίο καιρό (με δικαστικές αποφάσεις, με εκβιαστικές εγκυκλίους και  «προθεσμίες» που λειτουργούν ασφυκτικά θέτοντας τελεσίγραφα υλοποίησης εντολών, με προϊσταμένους στο ρόλο του επιτηρητή που

κουνάνε το δάχτυλο με αυστηρότητα για να «συμμορφωθούν προς τας υποδείξεις» οι εκπαιδευτικοί).

Την ίδια ώρα, ολοένα και περισσότεροι εκπαιδευτικοί νιώθουν να "σκάει" πάνω τους ένα μπαράζ απειλών και τραμπουκισμών,  αφενός από  γονείς - αρνητές της μάσκας και των σελφ τεστ που επιτίθενται εναντίον τους με όλους τους τρόπους, αφετέρου από μαθητές που αντιλαμβάνονται τον εκπαιδευτικό σαν τον "βολικό" ένοχο για τα αδιέξοδα και την έλλειψη νοήματος που αντιμετωπίζουν στο σχολείο και στη ζωή τους.

Μαζί, χέρι-χέρι, ένας ατελείωτος βομβαρδισμός εξωεκπαιδευτικών εργασιών, γραφειοκρατικού φόρτου, ευθυνών που διασπείρουν άγχος, αβεβαιότητα και αγωνία.

Η alfavita.gr απεύθυνε πρόσφατα στην Υπουργό Παιδείας κ. Νίκη Κεραμέως  την παρακάτω ερώτηση: 

Τα τελευταία χρόνια, τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι διευθυντές των σχολείων, παραπονούνται ότι ένα μεγάλο μέρος του σχολικού και εξωσχολικού χρόνου τους καταναλώνεται σε εξωδιδακτικά καθήκοντα. Παράλληλα, ο αυξημένος γραφειοκρατικός φόρτος σε συνδυασμό με τον βομβαρδισμό αναφορών, οδηγιών, εγκυκλίων, υπουργικών αποφάσεων, νόμων έχει δημιουργήσει ένα ασφυκτικό κλίμα στους εκπαιδευτικούς όπως δηλώνεται σε πρόσφατη έρευνα από τους ίδιους, γεγονός που δυσκολεύει και «αφυδατώνει» το εκπαιδευτικό τους έργο. Το υπουργείο Παιδείας σκοπεύει να εκπληρώσει κάποια στιγμή την πρόβλεψη του Ν. 1566/85  για γραμματεία στα σχολεία; 

Η απάντηση της Υπουργού Παιδείας ήταν η παρακάτω:

"Κατανοώ απολύτως τις ανάγκες αυτές των σχολείων. Η αλήθεια είναι ότι όταν επισκέπτομαι σχολεία, μου λένε ενίοτε για την ανάγκη πρόσληψης πέντε εργαζομένων: για γραμματειακή υποστήριξη, για ψυχολόγο, για κοινωνικό λειτουργό, για νοσηλευτή και για σχολικό φύλακα. Έχουμε στη χώρα περίπου 13.000 δημόσια σχολεία οπότε μιλάμε για σχεδόν 65.000 διορισμούς. Καταλαβαίνετε ότι αυτό δυστυχώς δεν είναι εφικτό." 

 

Αφόρητη κατάσταση

Ίσως είναι η πρώτη φορά μεταπολιτευτικά που ένα μεγάλο τμήμα των εκπαιδευτικών νιώθει αφενός τέτοια αφόρητη πίεση και αφετέρου τέτοια έλλειψη χαράς για τη διδασκαλία που αντί να  τονώνει όπως παλιότερα,  "αδειάζει" σωματικά και ψυχικά.

Η κατάσταση στα σχολεία είναι ήδη επιβαρυμένη καθώς τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια τεράστια αύξηση των διοικητικών εργασιών των σχολείων.

Το Υπουργείο στέλνει στις Διευθύνσεις και οι Διευθύνσεις ζητούν συνεχώς στοιχεία (π.χ. Δελτία Κίνησης Προσωπικού, Αναλυτικά Στοιχεία Ωρολογίου Προγράμματος, Κενά και Πλεονάσματα εκπαιδευτικών κλπ) με τη συμπλήρωση αυτών σε δύσχρηστους πίνακες στο Excel ή στο Word. Επιπλέον αποστέλλουν τις φόρμες προς συμπλήρωση το πρωί και το μεσημέρι απαιτούν να έχουν σταλεί από τα σχολεία συμπληρωμένες. 

Έγγραφα, Οδηγίες, Εγκύκλιοι, Υπουργικές Αποφάσεις, νέα νομοθεσία και βροχή από νέες ευθύνες που ετσιθελικά μετατρέπουν τους εκπαιδευτικούς σε πληροφορικούς (μέσα σε λίγα 24ωρα έπρεπε όλοι να χειρίζονται υπολογιστές και να ξέρουν να κάνουν μάθημα εξ αποστάσεως) νοσοκόμους και γιατρούς (υπεύθυνοι covid), ψυχολόγους (σύμβουλοι σχολικής ζωής), που μαζί με τους παλιότερους μόνιμους ρόλους του διοικητικού προσωπικού, του φύλακα,  κάνουν "φύλο και φτερό" την εκπαιδευτική διαδικασία και εξουθενώνουν τους εκπαιδευτικούς οι οποίοι στη χώρα μας, στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσια - Λύκεια) έχουν μέση ηλικία 50 ετών και άνω.

Ίσως γι αυτό μαζί με τις εστίες αντίστασης που αναζωπυρώνονται από το "λάδι που ρίχνει στη φωτιά" το ΥΠΑΙΘ, παρατηρείται και ένα πρωτοφανές «κύμα φυγής» εκπαιδευτικών προς την συνταξιοδότηση, καθώς οι αντίξοες συνθήκες εργασίας  (εντατικοποίηση, πίεση, εξάντληση, έλλειψη νοήματος, τηλεκπαίδευση και αξιολόγηση) έχουν κάνει αφόρητη τη ζωή χιλιάδων εκπαιδευτικών.

Οι νομοθετικές παρεμβάσεις της Υπουργού Παιδείας, ιδιαίτερα οι τελευταίες, αποτελούν μια βραδυφλεγή βόμβα στο "κλίμα" του σχολείου. Η επιδείνωση των εργασιακών συνθηκών τείνει να απογειωθεί, η πίεση, ο φόβος, η υποτέλεια και η ανασφάλεια δημιουργεί ολοένα και περισσότερες αποικίες στο εκπαιδευτικό σώμα  και ο κίνδυνος μιας κατάστασης εμφύλιας διαμάχης είναι ορατή και έτοιμη να διαχυθεί και προς "τα κάτω" και να επηρεάσει κάθε μέλος του εκπαιδευτικού προσωπικού.

Την ίδια ώρα με όχημα την αυτονομία της σχολικής μονάδας και την κακόφημη αξιολόγηση σχολείων και εκπαιδευτικών το υπουργείο Παιδείας επιχειρεί να επιβάλλει νέα ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια στη λειτουργία των σχολικών μονάδων και στρώνει το έδαφος για την κατηγοριοποίησή τους καθώς και την κατηγοριοποίηση και χειραγώγηση των δεκάδων χιλιάδων μόνιμων και αναπληρωτών εκπαιδευτικών.

Καθόλου τυχαία στον πρόσφατο νόμο 4823/2021 «Αναβάθμιση του σχολείου, ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις» ανάμεσα σε άλλα από τη μία παραχωρεί υπεραρμοδιότητες στους διευθυντές των σχολικών μονάδων και στα στελέχη εκπαίδευσης και από την άλλη αποδυναμώνει τον ρόλο συλλογικών οργάνων όπως οι σύλλογοι διδασκόντων.

Συγκεκριμένα  με ένα νέο άρθρο (97) με τίτλο «Υπαλλακτικός τρόπος άσκησης των αρμοδιοτήτων των άρθρων 47 και 47 Α του ν. 4547/2018 από τον Διευθυντή ή τον Προϊστάμενο της σχολικής μονάδας» δίνεται η δυνατότητα στον Διευθυντή της σχολικής μονάδας,   σε συνεργασία με τον Σύμβουλο Εκπαίδευσης,  να προβεί σε όσες από τις ενέργειες της αρμοδιότητας του συλλόγου διδασκόντων εξακολουθούν να παραλείπονται και οι οποίες έχουν σχέση με την αυτοαξιολόγηση, προγραμματισμό και ομάδες δράσεων επαγγελματικής ανάπτυξης.

Παράλληλα, ο διευθυντής ενός σχολείου θα επιλέγει τον «μέντορα» που θα ελέγχει τους νέους συναδέλφους, ο διευθυντής -πάλι- θα επιλέγει τον ενδοσχολικό συντονιστή τάξεων, ο οποίος θα διευθύνει τον εκπαιδευτικό προγραμματισμό των τμημάτων ευθύνης του.

Ο Διευθυντής θα μπορεί να βαθμολογεί τον εκπαιδευτικό που έχει τοποθετηθεί στη σχολική του μονάδα, να τον τιμωρεί, να του αναθέτει υπερωριακή διδασκαλία, την εκτέλεση εξωδιδακτικών εργασιών, εκτός του διδακτικού και εντός του εργασιακού ωραρίου, να  καθορίζει τον τρόπο και το χρόνο διεξαγωγής των παιδαγωγικών συνεδριών, να αναθέτει τη διδασκαλία των μαθημάτων χωρίς να δεσμεύεται από τις δηλώσεις προτίμησης των εκπαιδευτικών.

Με λίγα λόγια, ο διευθυντής συγκεντρώνει υπερεξουσίες και συνάμα δημιουργούνται διαφορετικές κατηγορίες εκπαιδευτικών μέσα σ’ ένα σχολείο.

Την ίδια ώρα διογκώνεται ο αριθμός των στελεχών – ελεγκτών των εκπαιδευτικών. Οι, έως σήμερα, 540 συντονιστές εκπαιδευτικού έργου γίνονται 800 σύμβουλοι εκπαίδευσης με διαβαθμίσεις, αφού μέσα από το σώμα αυτό θα επιλέγονται οι επόπτες ανά περιφέρεια και νομό.

Εύστοχα ο Γιώργος Μακράκης, πρόεδρος Συλλόγου Εκπαιδευτικών Π.Ε. Ν. Ηρακλείου, σημειώνει ότι η επιλογή αυτού του τίτλου δεν είναι τυχαία, αφού απηχεί το γενικό πνεύμα του νομοσχεδίου, δηλαδή την έντονη ελεγκτική διάθεση με μια αυστηρή ιεραρχική και κατακερματισμένη δομή, μετατοπίζοντας το σχολείο από παιδαγωγικό κύτταρο σε οργανισμό με ιδιωτικοοικονομικούς όρους λειτουργίας. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι προβλέπεται αυστηρή ποινή επαγγελματικής καθίζησης για οκτώ χρόνια αν κάποιος σύμβουλος εκπαίδευσης δεν υλοποιήσει τη διαδικασία της αξιολόγησης, δίνοντας το σύνθημα η υπουργός ότι όσοι ενδιαφέρεστε οφείλετε να είστε «ταγμένοι».

Είναι φανερό πως η κυβέρνηση και το ΥΠΑΙΘ και με αυτή τη νέα παρέμβαση έρχεται να γυρίσει την εκπαίδευση δεκαετίες πίσω ή αλλιώς να μετατρέψει τα σχολεία σε επιχειρηματικές μονάδες και τους διευθυντές σε σχολάρχες.

 

Σχολικό "Νταχάου" 

Αυτή η διαδικασία θα ισοπεδώσει το παιδαγωγικό κλίμα της τάξης και θα δημιουργήσει ένα καθεστώς πελατειακών σχέσεων μέσα στο σχολείο, αφού οι εκπαιδευτικοί θα είναι υποτελείς στους διευθυντές, καθώς από εκείνους θα εξαρτάται η εκπαιδευτική και επαγγελματική τους πορεία.

Είναι φανερό ότι επιχειρείται να επιβληθεί μόνιμο καθεστώς φόβου και χειραγώγησης των εκπαιδευτικών, ώστε κάθε απόκλιση από το πρότυπο του υποταγμένου εκπαιδευτικού να κρίνεται σαν δημοσιοϋπαλληλικό παράπτωμα ή  αντιεπιστημονική παρέκκλιση. Αυτό το πλαίσιο μεταφέρει τις ευθύνες για τα εκρηκτικά προβλήματα του σημερινού σχολείου στον εκπαιδευτικό.

Η νέα αυτή ιεραρχική δομή σε συνδυασμό με την ατομική αξιολόγηση διαλύει τον δημοκρατικό και συλλογικό τρόπο λειτουργίας του σχολείου, ενώ παράλληλα κατεδαφίζεται η παιδαγωγική διάσταση της εκπαίδευσης. Το καινούργιο μοντέλο βασίζεται στη φιλοσοφία της εξατομίκευσης, του εσωτερικού ατέρμονου ανταγωνισμού συγκέντρωσης μορίων για επιβίωση και ανέλιξη σε ένα γραφειοκρατικό και διεκπεραιωτικό σχολείο.

Να το πούμε καθαρά: Εάν τα μέτρα αυτά προχωρήσουν το κλίμα στα σχολεία, που έχουν μεταβληθεί σε κέντρα διερχομένων, χωρίς σταθερό προσωπικό, με εργασιακές σχέσεις διαλυμένες, θα πλημμυρίσει από τον τοξικό ανταγωνισμό, το χαφιεδισμό και την τρομοκρατία και θα κυριαρχήσει μια κατάσταση εμφύλιας διαμάχης που θα διαχυθεί και προς "τα κάτω" και θα επηρεάσει κάθε μέλος του προσωπικού.

Οι υπερεξουσίες του διευθυντή και η ακύρωση του αποφασιστικού ρόλου του συλλόγου διδασκόντων, σε ένα επίπεδο που δεν έχει προηγούμενο στο παρελθόν, επιχειρούν να ολοκληρώσουν τη μετατροπή του σχολείου σε επιχείρηση, στόχος που είναι δεμένος με ένα νήμα με τη λεγόμενη αυτονομία της σχολικής μονάδας, δηλαδή την αναζήτηση πόρων από το ίδιο το σχολείο, ακόμα και με χορηγούς, αφού εγκαταλείπεται ουσιαστικά από το κράτος. 

 Πηγή: https://www.alfavita.gr/