Όροι και σημασίες: παίζοντας παιχνίδια με το μεταναστευτικό

 της Σοφίας Χατζοπούλου,

 

Στο θέμα του μεταναστευτικού η γλώσσα που χρησιμοποιούμε έχει απόλυτη σημασία καθώς καθορίζει το πως θα φερθούμε σε εκείνον που διαφεύγει από μια επικίνδυνη χώρα και κατάσταση ζητώντας ελπίδα σε άλλο τόπο.

Δεν υπάρχουν αθώες ούτε εύκολες λέξεις για εκείνον που έχοντας πέσει θύμα εχθροπραξιών, πολέμου, διωγμού και πείνας αποφασίζει να ρισκάρει τη ζωή του ξεκινώντας ένα ταξίδι γεμάτο κινδύνους, κακουχίες κι εκμετάλλευση από τα καλά πια οργανωμένα δουλεμπορικά καρτέλ.

Κι έρχεται η ώρα που βρίσκεται σε ένα επίφοβο σκαρί κι αναμετριέται με τα κύματα οδεύοντας προς το

άγνωστο και εκεί το πως θα αποκαλέσουμε αυτόν τον άνθρωπο έχει ζωτική σημασία για αυτόν.

Ήδη από το 2015 η ακαδημαϊκή και διπλωματική συζήτηση είχε ανάψει στα σαλόνια και στις συνεδριακές αίθουσες της Ευρώπης για το πως θα πρέπει να αποκαλούμε αυτούς τους ανθρώπους. Είναι τελικά πρόσφυγες (refugees) ή μετανάστες (migrants) ή κάτι άλλο; Διεθνείς οργανισμοί, πανεπιστημιακοί, ακτιβιστές και κυβερνήσεις κονταροχτυπιούνται για τον “σωστό” ορισμό ,ενώ η βάρκα αρχίζει ήδη να μπάζει νερά και να βουλιάζει παρασύροντας μαζί της ψυχές και όνειρα.

Όσο γι αυτούς που καθορίζουν τη μοίρα αυτών των “άθλιων” του 21ου αιώνα ο ορισμός είναι επίσης σημαντικός, αφού με βάση αυτόν ορίζεται το αν αυτοί θα εδραιωθούν την κυριαρχία τους. Επιλέγοντας λοιπόν τις λέξεις επιχειρηματολογούν, χειραγωγούν και εξαπατούν, έτσι ώστε να νομιμοποιήσουν κάθε φορά τις πολιτικές και ρητορικές με στόχο την πολιτική τους ηγεμονία, ακόμα κι αν αυτή στηρίζεται στους σαθρούς πυλώνες της συνδιαλλαγής με τις μαφίες εθνικών πολέμαρχων και σύγχρονών δουλέμπορων.

Έχοντας να παλέψεις εκτός των άλλων και με τις λέξεις, ας αναλογιστούμε αν ήμασταν σε αυτή τη βάρκα που έμπαζε νερά, έχοντας διανύσει χιλιόμετρα και μίλια αβεβαιότητας και φόβου, πως θα θέλαμε να μας ονομάσουν με το που θα πατούσαμε το πόδι μας στην απέναντι γη; Πρόσφυγα ή μετανάστη;

Η διαφορά μεγάλη. Στην πρώτη περίπτωση η ζωή και το μέλλον του ανθρώπου που φτάνει στην χώρα βρίσκεται υπό την προστασία ενός διεθνούς νομικού πλέγματος που καθορίζεται κυρίως από τη Σύμβαση της Γενεύης του 1949 και τη Σύμβαση για τους Πρόσφυγες του 1951 καθώς και το Πρωτόκολλο του 1967, και ως εκ τούτου υπάρχουν συγκεκριμένες διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν με το που θα πατήσει το πόδι του στη χώρα υποδοχής. Ακόμα και αυτός ο όρος “υποδοχή” υποδηλώνει ότι η χώρα αυτή σε “υποδέχεται” και σε βοηθά να σταθείς στα πόδια σου, να αναγνωριστεί η κατάστασή σου και να μπορέσεις να επιβιώσεις. Διαδικασίες και δικαιώματα όπως η καταγραφή, η υποβολή αίτησης ασύλου, η νομική προστασία, η διαμονή κι εκπαίδευση και τα προγράμματα εύρεσης εργασίας αποτελούν αδιαμφισβήτητα στάδια υποδοχής και ένταξης με βάση το διεθνές δίκαιο.

Αντιθέτως ο ευρύτερος όρος του “μετανάστη” με την έννοια του ανθρώπου που δεν αναγκάζεται άλλα “επιλέγει” να μεταναστεύσει αφήνει μεγάλο χώρο στα κράτη να αντιμετωπίσουν αυτόν τον άνθρωπο με βάση την εγχώρια νομοθεσία κατά περίπτωση. Ακόμα χειρότερα, αφήνει χώρο στις πολιτικές ηγεσίες να χαρακτηρίσουν τους ανθρώπους που προσφεύγουν για βοήθεια “λαθρομετανάστες” αφαιρώντας τους με αυτόν τον τρόπο κάθε νόμιμο δικαίωμα, οδηγώντας στην παράνομη κράτηση τους, στην περαιτέρω εξαθλίωσή τους και στον βίαιο επαναπροώθηση τους (pushbacks) στις χώρες από τις οποίες έφυγαν και στις οποίες κινδυνεύουν.

Αυτή η τελευταία στάση υιοθετήθηκε πρόσφατα και από την ελληνική κυβέρνηση και συγκεκριμένα από τον υπουργό μετανάστευσης Θ. Πλεύρη όσον αφορά τους πρόσφυγες που έφτασαν στα παράλια της Κρήτης από τις ακτές της Λιβύης.

Στο διεθνές τζογάρισμα για εξουσία, ενεργειακή επέκταση και πλούτο οι πρόσφυγες χρησιμοποιήθηκαν για άλλη μια φορά ως όπλο, ως τροφή για τα κανόνια από τις τυραννικές εγχώριες κυβερνήσεις στη Βόρεια Αφρική, αλλά και από τις υποκριτικές κυβερνήσεις της “πολιτισμένης” Δύσης, οι οποίες μάλιστα φέρουν την ιστορική ευθύνη δεκαετίες τώρα για την υποβάθμιση των χωρών αυτών μέσα από την αποικιοκρατία καθώς και τις επεμβάσεις με υπόθαλψη κρίσεων και εμφυλίων πολέμων στην μεταποικιοκρατική εποχή.

Η δε Ευρωπαική ένωση έχοντας γίνει γίνει πια απροκάλυπτα όργανο – υποχείριο των συσχετισμών των χωρών μελών της και των εθνικιστικών ιδεολογιών και πολιτικών τους, αυστηροποιεί επίσης το πλαίσιο μέσα από την ψήφιση του Νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο (2024). Το νέο αυτό σύμφωνο αποτελεί μια σοβαρή οπισθοδρόμηση όσον αφορά τη νομοθεσία σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία των προσφύγων ως τώρα, καθώς δίνει στις χώρες πρώτης υποδοχής το ρόλο του “μαντροσκυλου” και το περιθώριο, τελικά, καταπάτησης των δικαιωμάτων των ανθρώπων που μετακινούνται, ‘ποιώντας τη νήσσα’ για τις συνέπειες που αυτό θα έχει για τους ίδιους τους πρόσφυγες και για τους εγχώριους πληθυσμούς. Ό,τι χρειάζεται για να κρατηθούν “οι εισροές” υπό έλεγχο…

Και αυτό το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται για τους ανθρώπους που φτάνουν στα σύνορα της Ευρώπης καθόλου δεν είναι τυχαίο. Ακούμε τεχνοκρατικές λέξεις όπως “εισροές”, ή ποσοτικούς νεολογισμούς όπως “καραβιές”, λέξεις που οδηγούν στην απανθρωποποίηση (dehumanization) των προσφύγων. Ακόμα χειρότερα, χρησιμοποιούνται λέξεις όπως “εισβολή”, “τσουνάμι” και “απόβαση” με στόχο να καλλιεργήσουν κλίμα φόβου και πανικού ,πάνω στον οποίο οι πολιτικές δυνάμεις και οι προπαγανδιστές τους στα μέσα ενημέρωσης θα αναδεύσουν και θα επικαλεστούν τα πιο υποχθόνια και ποταπά συναισθήματα της μάζας.

Στην Ελλάδα τις τελευταίες μέρες γινόμαστε πάλι στο ίδιο έργο θεατές. Το έργο που έδωσε την αφορμή για την έναρξη των εργασιών για την έγερση του τείχους στον Έβρο, είναι το ίδιο με το έργο που τώρα φέρνει μια απαράδεκτη τροπολογία στη Βουλή για ψήφιση, ένα νομοσχέδιο που καταπατά κατάφωρα το διεθνές δίκαιο και δημιουργεί νομικά αποτελέσματα για τη χώρα στο σύνολό της μέσα από την “ορμπανοπόιησή” της.

Η αναφορά στον Όρμπαν καθόλου δεν τυχαία, καθώς υπάρχει πια και όρος για την ακροδεξιά πολιτική του, των κλειστών συνόρων και της κατάφορης καταπάτησης κάθε διεθνούς νομικού πλαισίου και των δικαιωμάτων για τους μετανάστες αλλά και τον εγχώριο πληθυσμό εν γένει.

Στην Ελλάδα, λοιπόν, με αφορμή την έλευση προσφύγων στην Κρήτη κυρίως από χώρες της υποσαχάριας Αφρικής και συγκεκριμένα από μια χώρα συνεχόμενων εμφυλίων πολέμων, το Σουδάν, η κυβέρνηση βρήκε την ευκαιρία να περάσει την τροπολογία με 177 ψήφους “υπέρ”, 74 “κατά” και 42 “παρών”. Η τροπολογία αυτή προβλέπει την αναστολή για τρεις μήνες της υποβολής αιτήσεων για χορήγηση ασύλου σε όσους φτάνουν στην Ελλάδα παράνομα από τη Βόρεια Αφρική με πλωτά μέσα. Επίσης ορίζεται ότι οι άνθρωποι αυτοί θα αντιμετωπίζονται ως ‘λαθρομετανάστες’ και θα κρατούνται σε κλειστά κέντρα κράτησης στην Κρήτη και στην υπόλοιπη χώρα μέχρι την απέλασή τους.

Η τροπολογία αυτή έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με το διεθνές δίκαιο για τους πρόσφυγες αφού τους στερεί το βασικό τους δικαίωμα να καταθέσουν αίτημα για ταυτοποίηση και παροχή ασύλου. Με αυτόν τον τρόπο η ίδια η τροπολογία όπως είναι διατυπωμένη αναγνωρίζει a priori ως παράνομους μετανάστες όσους φτάνουν στα παράλια, αφού δεν θα ενεργοποιούνται καν τις διαδικασίες που προβλέπονται διεθνώς για την αναγνώριση αυτών των ανθρώπων ως πρόσφυγες.

Ο δε υπουργός Μετανάστευσης όλες αυτές τις ημέρες επιδόθηκε σε ένα κρεσέντο χαρακτηρισμών και αφορισμών για τους πρόσφυγες, αναφέροντας μεταξύ άλλων ως επιχείρημα ότι πρόκειται για άντρες και ότι “τέρμα το παραμύθι με τις μωρομάνες”. Ο συνδυασμός αυτός των χαρακτηρισμών, εθνοτικών, ρατσιστικών και σεξιστικών στόχο έχει να φοβίσει επιπλέον τον ημεδαπό πληθυσμό ότι πρόκειται για μια “εισβολή” όπως ανέφερε ο υπουργός, προφανώς από άντρες – μαύρους και μουσουλμάνους άρα ακολουθώντας τη συλλογιστική του, εν δυνάμει επικίνδυνων.

Αυτό που παραγνωρίζει ο υπουργός φυσικά είναι ότι από νομικής τουλάχιστον άποψης μεταξύ αυτών των αντρών βρίσκονται σίγουρα και πολλοί ασυνόδευτοι ανήλικοι κάτω των 18 για τους οποίους ο νόμος ορίζει σαφώς συγκεκριμένες διαδικασίες ταυτοποίησης, υποδοχής και ασύλου.

Αλλά ούτε αυτό δεν προβλημάτισε την κυβέρνηση που βρήκε ευκαιρία επίσης να χειραγωγήσει τα άγχη και τις φοβίες ενός κοινού που ήδη ταλανίζεται από την αυξανόμενη επιδείνωση των υλικών όρων ζωής, την αποσάθρωση του κοινωνικού κράτους και την διαφθορά σε όλους τους τομείς του κράτους. Η ανασφάλεια του κόσμου πρέπει να φύγει από τα έργα και ημέρες της κυβέρνησης της διαφθοράς και να στραφεί ενάντια στους πρώτους εξαθλιωμένους που θα βρει, καθιστώντας αυτούς υπεύθυνους για όσα ζούμε. Ένας κίνδυνος που απειλεί το έθνος και την οικονομία, απειλεί τον τουρισμό, απειλεί την εθνική ταυτότητα, την ασφάλεια… Ένας εχθρός που κατασκευάζεται ύπουλα και οργανωμένα μέσα από την αντίστοιχη ρητορική ενός γκεμπελικού κράτους, όπου ο μετανάστης και ο πρόσφυγας παρουσιάζεται να καταχράται τα επιδόματα και να τρώει πλουσιοπάροχα γεύματα εις βάρος της τσέπης του ντόπιου πληθυσμού η οποία αδειάζει συνεχώς με ευθύνη της κυβέρνησης και των παρατρεχάμενών της. Με αυτή την τελευταία δήλωση του λαλίστατου υπουργού δε, αυτός ο κατασκευασμένος κοινός εχθρός επεκτείνεται για να συμπεριλάβει όλους τους πρόσφυγες και μετανάστες που ζουν και προσφέρουν σε αυτή τη χώρα και στην οικονομία της δεκαετίες τώρα, πολλές φορές υπό συνθήκες επισφαλούς εργασίας και διαβίωσης, στις οποίες τους έχει υποβάλλει ή έλλειψη μιας πραγματικά ενταξιακής μεταναστευτικής πολιτικής.

Η κυβέρνηση έχει κάνει την πολιτική επιλογή να επενδύσει τους κοινοτικούς και εθνικούς πόρους για το μεταναστευτικό στην κατασκευή σύγχρονων στρατοπέδων συγκέντρωσης τύπου Αμυγδαλέζας ή στην κατασκευή συνοριακών τειχών, όπως στον Έβρο, παρά να δώσει προτεραιότητα σε ενταξιακά έργα και προγράμματα για να μπορέσουν οι πρόσφυγες και οι μετανάστες να ενταχθούν και να προσφέρουν στον εαυτό τους και στην κοινωνία της χώρας που ζουν.

Τώρα, με την ανακοίνωση του υπουργού, ότι όποιος μπαίνει παράνομα στην χώρα θα πηγαίνει στη φυλακή προετοιμάζονται κι άλλα κέντρα κράτησης στην επικράτεια στα οποία μάλιστα θα προωθούνται και άνθρωποι με προσφυγικό υπόβαθρο, κάτι όμως που δεν πρόκειται να πιστοποιηθεί σύντομα, αφού η τροπολογία ανέστειλε την εξέταση αιτήσεων ασύλου.

Υπό αυτές τις συνθήκες συνεχίζεται αμείωτο το δράμα των ανθρώπων αυτών που αποζητώντας ασφαλείς και ανθρώπινους όρους ζωής εργαλειοποιούνται με τον χειρότερο τρόπο πανταχόθεν και ποικιλοτρόπως. Από τη μία το κέρδος των δουλεμπορικών καρτέλ που συχνότατα δρουν εν γνώσει και υπό την προστασία διεφθαρμένων κι ολοκληρωτικών κυβερνήσεων, οι οποίες με τη σειρά τους αποβλέπουν σε γεωπολιτικά και επεκτατικά οφέλη. Από την άλλη η ισχυροποίηση της πολιτικής δύναμης και εξουσίας της εγχώριας κυβέρνησης μέσα από τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης από τα σκάνδαλα, την ασυδοσία και την διαφθορά και μέσα από την αυστηροποίηση και απολυταρχικότητα του κράτους ως μηχανισμό καταστολής για να αντιμετωπίσει τάχα έναν εξαθλιωμένο “εξωτερικό εχθρό”, ενώ στην πραγματικότητα ο εχθρός ήταν και παραμένει εντός των πυλών όσο τον αφήνουμε.. 

Πηγή: https://selidodeiktis.edu.gr/