Ημέρα της Γυναίκας και παιδικό βιβλίο_προτάσεις 15 βιβλίων

της Σοφίας Χατζοπούλου,

Πριγκίπισσα φυλακισμένη σε κάστρο, κοιμωμένη και μαγεμένη να περιμένει τον πρίγκιπα να τη σώσει; Μήπως μυγιάγγιχτη και ευαίσθητη σε τέτοιο βαθμό που μπορεί να νιώσει ένα μικρό μπιζέλι κάτω από είκοσι στρώματα; Ίσως πάλι, κακιά βασίλισσα-μάγισσα πικραμένη από τη γερασμένη εικόνα του καθρέφτη της; Ή μήπως πονηρή αλεπού, κλέφτρα κίσσα και αναξιόπιστη γάτα;

Όλες αυτές οι εικόνες και τα μοτίβα εισέρχονται στο ασυνείδητο μικρών και μεγάλων μέσα από το φαινομενικά ακίνδυνο διάβασμα παραμυθιών, διαμορφώνοντας στάσεις και στερεότυπα, προσδοκίες και συμπεριφορές που καθορίζουν σχέσεις και ταλανίζουν προσωπικότητες για μια ζωή.

Το ζήτημα των έμφυλων αναπαραστάσεων στα παιδικά βιβλία έχει γίνει κεντρικό ζήτημα, τις τελευταίες δεκαετίες όσον αφορά την έρευνα στις κοινωνικές επιστήμες με προμετωπίδα τις σπουδές φύλου, καθώς επίσης και την ίδια την έκδοση έργων παιδικής λογοτεχνίας (μυθιστορήματα, εικονογραφημένα, κόμικ) με βασικό στόχο την επαναδιαπραγμάτευση σε θέματα ταυτότητας, τη χειραφέτηση και την ανεξαρτησία μέσα από την

αποδόμηση και ανατροπή των κυρίαρχων μοντέλων έμφυλης αναπαράστασης. Πολύ συχνά αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την αναδιήγηση γνωστών παραμυθιών με αντιστροφή ρόλων.

Μέσα από μια πρώτη διερεύνηση στον εκδοτικό χώρο, δυστυχώς παρατηρούμε ότι ο αριθμός των ελληνικό παιδικών βιβλίων πάνω στο θέμα αυτό είναι σχετικά περιορισμένος σε σύγκριση με άλλα επίκαιρα θέματα, όπως η περιβαλλοντική συνείδηση ή η διαφορετικότητα. Επίσης ακόμα και στη ξένη παιδική λογοτεχνία, η οποία είναι πλούσια και ενδιαφέρουσα, λίγα έργα έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά.

Ως εκ τούτου, στην παρακάτω λίστα παιδικών βιβλίων που προτείνουμε θα βρείτε βιβλία Ελλήνων και ξένων συγγραφέων καθώς και βίντεο αναγνώσεων. Επίσης πέρα από την επικέντρωση στο ζήτημα της χειραφέτησης των γυναικών υπάρχουν και βιβλία που αμφισβητούν τις αρσενικές αναπαραστάσεις και γενικότερα αφορούν ζητήματα φύλου και ταυτότητας.

 

1. Πλατς Μουτς – Ευγένιος Τριβιζάς (2017)

Ηλικίες: 3-6

Με αυτό το βιβλίο του ο Τριβιζάς «παίζει» για άλλη μια φορά με τα παραμύθια. Μέσα από φιλιά και πλατσουρίσματα, η ιστορία με την πριγκίπισσα και το βατράχι αποκτά εντελώς νέο περιεχόμενο και νόημα. Η Κοκκινομπλουτζινίτσα, ανατρέποντας το αναχρονιστικό στερεότυπο της παθητικής ηρωίδας, αντί να περιμένει από τον κυνηγό να τη σώσει, προσποιείται ότι εντυπωσιάζεται από την υποκριτική ικανότητα του λύκου να παριστάνει τη γιαγιά και τον προτρέπει να ακολουθήσει καριέρα ηθοποιού στο Χόλιγουντ με συγκλονιστικά αποτελέσματα, ενώ η Ωραία Κοιμωμένη γίνεται Ωραία Νυσταγμένη που τα αδιάκοπα χασμουρητά της απειλούν την ευτυχία της και απελπίζουν τους ιππότες που ζητούν το χέρι της σε γάμο.

 

2. Η Πριγκίπισσα Σίφουνας – Marc Cantin (2000)

Ηλικίες: 3-6

Η Καρλότα είναι μια παράξενη πριγκίπισσα: λατρεύει να κυνηγά αρκούδες και ελάφια, να πίνει κρασί από το βαρέλι και να ροχαλίζει πολύ δυνατά. Λατρεύει να πολεμά με το ξίφος και ακόμα περισσότερο με το δόρυ. Καλά όλα αυτά: υπάρχει ένας πρίγκιπας που πρέπει να ελευθερώσει το γειτονικό βασίλειο…

 

 

 

3. Η ιστορία της Λιλής που είχε ίσκιο αγοριού – Bruel Christian, Bozellec Anne, Galland Annie (1985)

Ηλικίες: 3-6

Οι γονείς της Λιλής τη λένε αγοροκόριτσο. Έτσι η Λιλή μια μέρα ξυπνάει και έχει ίσκιο αγοριού! Είναι αυτό που νιώθει ή αυτό που της λένε οι άλλοι ότι είναι; Ένα πρωτοποριακό βιβλίο για την εποχή του, παρέμεινε για χρόνια το μοναδικό ίσως «παιδικό» ανάγνωσμα με ανάλογο θέμα στερεοτύπων.

 

 

 

4. Η Πριγκίπισσα και η Κολοκύθα – Janisch Heinz (1999)

Ηλικίες: 3-6

Πρίγκιπας ζητά Πριγκίπισσα! Αλλά όχι κάποια τόσο ευαίσθητη όπως η γνωστή Πριγκίπισσα, που είχε νιώσει ένα μικροσκοπικό μπιζέλι κάτω από εκατό στρώματα, όταν ξάπλωσε πάνω τους. Να του λείπει τέτοια Πριγκίπισσα! Αυτός θέλει μια Πριγκίπισσα που ν’ αντέχει τις δυσκολίες! Κατ’ αρχήν πρέπει ν’ ανέβει στο κάστρο σκαρφαλώνοντας από μια ανεμόσκαλα και, αντί πάνω σ’ ένα μικροσκοπικό μπιζέλι, πρέπει να κοιμηθεί πάνω σε μια μεγάλη, χοντρή κολοκύθα! Αν πράγματι υπάρχει μια τέτοια Πριγκίπισσα, πώς θα ήθελε εκείνη να είναι ο Πρίγκιπάς της;

 

5. Η Δεσποινίς…τρέξε αν θέλεις να σωθείς – Philippe Corentin (1997)

Ηλικίες: 3-6

Η Δεσποινίς… Τρέξε, αν θέλεις να σωθείς είναι πολύ ζωηρή. Όλοι έχουν βρει τον μπελά τους μαζί της και πιο πολύ απ’ όλους ο… λύκος!

 

6. Κόκκινο. Η ιστορία ενός κραγιονιού. – Μichael Hall (2020)

Ηλικίες: 3-6

Το Κόκκινο έχει μια φωτεινή κόκκινη ταμπέλα, αλλά στην πραγματικότητα, είναι μπλε. Οι δάσκαλοι του προσπαθούν να το βοηθήσουν να είναι κόκκινο (ας ζωγραφίσουμε φράουλες!), η μητέρα του προσπαθεί να το βοηθήσει να είναι κόκκινο με το να το στείλει να παίξει με το κίτρινο κραγιόνι (πάτε να ζωγραφίσετε ένα ωραίο πορτοκάλι!), και το ψαλίδι προσπαθεί να το βοηθήσει να είναι κόκκινο με το να του κόψει λίγο την ταμπέλα, έτσι ώστε να έχει χώρο να αναπνεύσει. Αλλά το Κόκκινο είναι δυστυχισμένο. Πολύ απλά δεν μπορεί να είναι κόκκινο, όσο και αν προσπαθεί! Τελικά, ένας νέος φίλος του δίνει μια νέα οπτική, και το Κόκκινο ανακαλύπτει αυτό που οι αναγνώστες ήξεραν από την αρχή. Είναι Μπλέ! Το βιβλίο του Michael Hall «Κόκκινο: Η ιστορία ενός κραγιονιού» μιλάει για το πόσο σημαντικό είναι να βρούμε το κουράγιο να είμαστε αληθινοί στο πραγματικό μας εαυτό και να ακολουθούμε τον δικό μας δρόμο παρά τα εμπόδια που μπορεί να συναντάμε.

 

7. Η Μέλπω η μοναδική – Μαρία Ρουσάκη (2010)

Ηλικίες: 6-9

Δυσαρεστημένη με τη στολή που αναγκάζεται να φοράει κάθε μέρα στο σχολείο, η Μέλπω θέλει να νιώσει ξεχωριστή. Με τη βοήθεια του παλιού μπαούλου της μαμάς επιχειρεί να γίνει διαφορετική απ’ τα άλλα παιδιά. Όμως, μήπως η μοναδικότητα της δε βρίσκεται στο μπαούλο της μαμάς και βρίσκεται κάπου αλλού; Πως θα νιώσει η Μέλπω επιτέλους μοναδική; Η σημασία του να είσαι μοναδικός κι ελεύθερος. Ένα τέτοιο παιδί είναι και η Μέλπω μια ηρωίδα επίμονη και επαναστάτρια, λάτρη των κόκκινων καπέλων και των φανταχτερών αξεσουάρ και εχθρό της σχολικής μονοτονίας και της αυστηρής πειθαρχίας. 

 

8. Το χάρισμα της Ήβης – Ματ Χέιγκ (2020)

Ηλικίες: 8-13

Η Ήβη μπορεί και μιλά με τα ζώα μέσα από τη σκέψη της -πράγμα που ο μπαμπάς της της έχει απαγορέψει να κάνει. Όταν όμως το λαγουδάκι του σχολείου ζητά από την Ήβη να το ελευθερώσει από το κλουβί του, ο μπαμπάς της αναγκάζεται να της πει όλη την αλήθεια: Πριν από κάποια χρόνια, η μαμά της, που κι εκείνη μπορούσε να μιλά με τα ζώα, προσπάθησε να σταματήσει τον κακό Μόρτιμερ Τζ. Μόρτιμερ από το να αφανίσει το Δάσος του Αμαζονίου. Μετά τον θάνατο της μητέρας της, ο μπαμπάς της Ήβης τούς πήρε μακριά και άλλαξε τα ονόματά τους, για να μην μπορεί ο Μόρτιμερ να τους βρει. Για έναν χρόνο, η Ήβη σταματά να χρησιμοποιεί το «Χάρισμά» της, αλλά μερικές εξαφανίσεις ζώων στη γειτονιά τής δείχνουν ότι ο Μόρτιμερ είναι στα ίχνη τους. Δεν έχει πια άλλη επιλογή από το να τον αντιμετωπίσει, έχοντας μαζί της την απίθανη παρέα της: ένα λαίμαργο σπουργίτι, μια σαύρα που λέει το μέλλον, ένα φίδι με μυστικά και τον πιο αισιόδοξο σκύλο του κόσμου.

 

9. To ημερολόγιο της Άννας Φρανκ – Graphic novel – Folman Ari (2017)

Ηλικίες: 9+

Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, παγκοσμίως γνωστό και αγαπημένο, παρουσιάζεται τώρα σε μια εντελώς νέα μορφή: ως Graphic Diary. Με μοναδικό τρόπο συνδέει το πρωτότυπο κείμενο με ζωντανούς διαλόγους και διηγήσεις, που βασίζονται στο ημερολόγιο, μέσα από την εντυπωσιακή και γεμάτη συναίσθημα δουλειά και εικονογράφηση των Άρι Φόλμαν και Νταβίντ Πολόνσκυ. Και οι δύο είναι γνωστοί για το κινηματογραφικό τους αριστούργημα Waltz with Bashir, το οποίο μεταξύ άλλων προτάθηκε για Όσκαρ. Με όση ζωντάνια γράφει η Άννα Φρανκ για τη ζωή της στην Kρυψώνα, τον φόβο της μην ανακαλυφθεί, αλλά και για τα εφηβικά της συναισθήματα, τόσο άμεση, σχεδόν κινηματογραφική, είναι η εικονογράφηση.

 

10. Οι δύο Φρίντες – Αναμνήσεις δια χειρός Φρίντα Κάλο (2020)

Ηλικίες: 6+

Η Φρίντα Κάλο ήταν μια επαναστάτρια. Πριν από αυτό, όμως, ήταν ένα κορίτσι. Τα λόγια της ζωντανεύουν μια ανάμνηση από τα έξι της χρόνια και μας μεταφέρουν στη γειτονιά της, το Κογιοακάν, και στο σπίτι της, το Μπλε Σπίτι, σε ένα ταξίδι στον μαγικό κόσμο της Μεξικανής ζωγράφου.

 

 

 

 

11. Το μαγικό μολύβι της Μαλάλα – Γιουσαφζάι Μαλάλα (2018)

Ηλικίες: 3-6

«Τα μπλεξίματα άρχισαν στην κοιλάδα μου όταν ήμουν δέκα χρονών, τότε που αποφασίστηκε ότι τα κορίτσια απαγορευόταν να πηγαίνουν σχολείο. Στην αρχή αναρωτιόμουν: “Κι εγώ τι να κάνω; Παιδί είμαι ακόμα”. Bλέποντας όμως τον πατέρα μου να υποστηρίζει ανοιχτά το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση, συνειδητοποίησα ότι είχα κι εγώ φωνή κι ότι ήθελα να ακουστεί.» Η αληθινή ιστορία της λαχτάρας ενός κοριτσιού για έναν καλύτερο κόσμο.

 

12. Τhe Paper bag Princess – Robert Munch (1980)

Ηλικίες: 4-7

Πώς ένα εικονογραφήμενο παιδικό εικονογραφημένο βιβλίο μετατρέπει ένα παραδοσιακό παραμύθι έτσι ώστε να αμφισβητήσει τους έμφυλους ρόλους και ταυτότητες; Μια αντισυμβατική πριγκίπισσα, η Ελίζαμπεθ, ετοιμάζεται όλο χαρά να παντρευτεί τον πρίγκιπά της, όμως λίγο πριν το γάμο εμφανίζεται ένας δράκος, κατακαίει το κάστρο και απαγάγει τον πρίγκιπα. Με τα ρούχα της όλα καμμένα, η Ελίζαμπεθ φοράει μια χαρτοσακούλα και ξεκινά να σώσει τον πρίγκιπά της… 

https://www.youtube.com/watch?v=YuopYOXhiOk 

 

13. Princess Smartypants – Babette Cole (1986)

Ηλικίες: 4-8

Η πριγκίπισσα Smartypants δε θέλει να παντρευτεί. Τις αρέσει να είναι ελεύθερη αλλά οι συμβάσεις της ζωής μιας πριγκίπισσας έχουν άλλες απαιτήσεις. Πώς θα μπορέσει η Smartypants να παλέψει για να διατηρήσει την ανεξαρτησία της. Ένα ξεκαρδιστικό, διαφορετικό παραμύθι.

 https://www.youtube.com/watch?v=Hl6jIUz0e4o

 

14. Ο Μπαμπάς μου είναι ψηλός και δυνατός μα… – Coralie Saudo (2020)

Ηλικίες: 3-6

Σε αυτό το βιβλίο οι ρόλοι αντιστρέφονται. Εδώ έχουμε την εικόνα του πατέρα ως του γονιού που έχει αναλάβει να βάλει το παιδί του για ύπνο κι όχι τη φιγούρα μιας μητέρας. Μια άλλη απεικόνιση του «δυνατού» μπαμπά, ο οποίος δε μπορεί να κοιμηθεί…

 

 

 

 

15. Η ιστορία του Φερδινάνδου – Munro Leaf (1935)

Ηλικίες: 4+

Γραμμένο πίσω το 1935, το βιβλίο αυτό είχε απαγορευτεί στην Ισπανία του Φράνκο και στη Ναζιστική Γερμανία, λόγω του φιλειρηνικού χαρακτήρα του και το σπάσιμο κάθε κυρίαρχου στερεότυπου δύναμης και υπεροχής. Ένα καταπληκτικό βιβλίο, που δυστυχώς δεν έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά, αλλά ευτυχώς μεταφέρθηκε πρόσφατα στη μεγάλη οθόνη.

https://www.youtube.com/watch?v=jtMd8lSmASE 

 

Πηγή: https://selidodeiktis.edu.gr/